Under the Light of the Population Register Dated 1857 An Evaluation upon the Socio-Economic Lives of the Gypsy Living in İstanbul

The Gypsy having abondoned India and scattered to different parts of the worls are known wiith different appelations such as“Gypsies”, “Zigeuner”, “Gitanos”, “Cigani”. The Gypsyies having become the focus of interest since the date the historical records started to mention have been one of the interesting sujects of both popular culture and academic studies. They draw the attention with some differences unlike the others and generally called as nomads. In addition, in some records it is seen that they have been mentioned as nomads who draw the attention with some differences unlike the others. Actually the interest shown in the Gypsies is closely related to their ethnic origins, their life styles and their physical traits. Thus, they have always appeared as one of the colorful layers of the community in which they live and more probably the most interesting one. The Gypsies who spread to several parts of the world generally constitute a dense population in Anatolia, the Balkans and Europe. The Gyspies having spread to the different geographic regions existed in the Ottoman subjects as well. However, it is seen that in terms of their population they were densely populated in the Balkans during the period of the Ottoman Empire. It is assumed that the Gypsies in İstanbul were settled in İstanbul from the sandjaks of Gümülcine and Menteşe during the reign of Fatih Sultan Mehmed. More probaly, due to the fact that the Ottoman state had a suspicious look at them, they were not included in the classical “Millet Sistem”. The Gypsies have generally been followed from an eye outside and some information pertaining to them has been obtained from some historical records or the narrations romanticized. Therefore, they have become a community perceived and described under the light of this information. In a sense, they became the “other” of the Ottoman State. They have been considered as different owing to their life styles, the way they dress and their language. Therefore, they have been marginalised. Their destiny as “the other” seems to have caused them to lead their lives without getting changed, to preserve some of their authentic traits and identities and also seems to have led them to having some occupations, which were despised by the other communities. Hence, the most widely adopted occupation by the Gypsies engaged in several occupations in the socioeconomic Ottoman structure has been çengilik (dancing) which has continued up to modern times. The purpose of this study is to handle and evaluate the socio-economic structure of the Gypsy in the districts of Eyüp, Galata and Üsküdar in İstanbul in the Population Register dated 1857 and numbered 00474. Since there has been very limited studies in the native literature as to the subject, it is aimed to make some contributions to the literature.

Hindistan’dan çıkarak dünyanın pek çok yerine dağılan Çingeneler, Gypsies, Zigeuner, Gitanos, Cigani gibi farklı adlarla bilinmektedirler. Tarihsel kayıtların söz etmeye başladığı tarihten itibaren ilgi odağı haline gelen Çingeneler, hem popüler kültürün hem de akademik çalışmaların dikkat çekici konularından biri olmuşlardır. Onlar diğer toplulukllardan kimi farklılıkları ile dikkat çekmekte ve genellikle göçer guruplar olarak adlandırılmaktadırlar. Çingenelere gösterilen ilgi, aslında onların gerek etnik kökenleri gerekse yaşam tarzları ve bedensel özellikleri ile ilişkilidir. Onlar, her daim, içinde yaşadıkları toplumun renkli katmanlarından birisi ve belki de en ilginci olarak karşımıza çıkarlar. Dünyanın her tarafına yayılan Çingeneler, genellikle Anadolu, Balkanlar ve Avrupa’da yoğun bir nüfus oluştururlar. Farklı coğrafi bölgelere yayılan Çingeneler, Osmanlı tebası içinde de yer almaktaydılar. Fakat onların nüfus olarak, Osmanlı İmpartatorluğu döneminde, daha çok Balkanlarda yoğunlaştıkları görülmektedir. İstanbul’da yaşayan Çingenelerin ise, kente Fatih Sultan Mehmed döneminde Menteşe ve Gümülcine sancaklaırndan getirildikleri düşünülmektedir. Bu topluluk, büyük olasılıkla devletin onlara şüphe ile bakması nedeniyle klasik Osmanlı “Millet Sistemi” içinde yer almamıştır. Çingeneler, genellikle dışarıdan bir gözle izlenmişler ve tarihsel kayıtlarda yahut kimi romantize edilmiş anlatılarda onlara dair kimi bilgiler elde edilmeye çalışılmıştır. Bu nedenle, genellikle bu bilgiler ışığında algılanmış ve tanımlanmış bir topluluk olmuşlardır. Gerek yaşam biçimleri gerekse giyim kuşamları ve dilleri ile toplum tarafından farklı olarak görülmüşler ve toplum dışına itilmişlerdir. Bir anlamda onlar, Osmanlı Devleti’nin ötekisi olmuşlardır. Bir öteki olarak yazgıları, hem değişmeden hayatlarını sürdürmelerine, hem kimi otantik özelliklerini ve kimliklerini korumalarına hem de diğer topluluklar tarafından hor görülen kimi mesleklere yönelmelerine de neden olmuş gibidir. Nitekim Osmanlı sosyo-ekonomik yapısı içinde pek çok meslekle uğraşan Çingenelerin yoğun olarak yaptıkları meslek modern dönemlere kadar süren çengilik olmuştur. İşte bu çalışmanın amacı, 1857 tarihli ve 00474 numaralı nüfus defterinde İstanbul’un Eyüp, Galata ve Üsküdar kazalarında yaşayan Müslüman Çingenelerin sosyo-ekonomik yapılarını ele alarak değerlendirmektir. Yerli literatürde Çingeneler ile ilgili oldukça sınırlı sayıda çalışma bulunduğundan, bu çalışma ile alan yazına kimi katkıların yapılması amaçlanmaktadır.