Epidemiyolojide mekansal analiz Konya ili kanser hastalığı örneği

Bu çalışmada 2005?2009 yılları arası Konya iline ait kanser vakalarının mekânsal ve zamansal olarak dağılımı ve çevresel faktörlerin etkisi incelenmiştir. İlin jeoloji haritası, arazi kullanım haritası, topografik eş yükseklik haritası, güneşlenme şiddeti haritası, baz istasyon dağılımı haritası ve maden haritaları altlık olarak kullanılarak kanserin mekânla ilişkisi araştırılmıştır. Kanser türleri 9 gruba ayrılmıştır. Kanser hastalarının yaşı, cinsiyeti, eğitimi, mesleği ve kan bağı gibi beşeri bilgileri birbirleriyle ve mekânla ilişkileri istatistiksel olarak incelenmiştir. 31 ilçesi bulunan Konya İlindeki kanser vakalarının sayısı, ilçe nüfuslarındaki oranlarıyla (İnsidans) incelenerek mekânsal istatistiğe konu olmuştur. İnsidansı yüksek olan ilçelerdeki mekân ve hastalık ilişkisi farklı Coğrafi Bilgi Sistemi(CBS) yazlımlarından faydalanarak tematik haritalarla görselleştirilmiştir. Çalışmanın öznitelik verilerinin istatistiksel analizlerinde istatistik paket programları kullanılmıştır. İlçelerle kanser türleri arasındaki ilişki uyum analizi ile incelenmiş ve 2 boyutlu düzlemde gösterilmiştir. Yıllara göre kanser insidanslarındaki değişim Ki-kare trend analizi ile sürekli değişkenler arasındaki ilişki korelasyon analizi ile incelenmiştir. Çalışmadaki tüm istatistiksel analizlerde p değeri 0, 05'in altındaki karşılaştırmalar, istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. Nüfusta yaştan kaynaklanabilecek hataları ortadan kaldırmak amacıyla doğrudan yaş düzeltme işlemi yapılmıştır. Farklı yaş gruplarındaki kanser türleri tespiti için 2'li karşılaştırma testleri yapılmıştır. Elde edilen toplam 7298 kanserli vakanın ilçelere göre dağılımı ile her bir ilçenin hastalık insidansı yerleşimlerdeki nüfus yoğunluğuna göre farklılık göstermektedir. Yıllara göre insidans oranları incelenerek zamansal değişimdeki, oransal değişimler gözlemlenmiştir. Kullanılan testlerde ve yazılımlarda, komşu ilçelerdeki insidans oranlarının, kanser sayılarının, kanser türlerinin benzerlikleri dikkat çekmiştir. Yapılan kümeleme analizlerinde de birbirine komşu ilçelerin aynı kümede var olduğu görülmüştür. "Her şey bir biriyle ilişkilidir, yakın şeyler birbirleriyle daha ilişkilidir", tezi burada doğrulanmaktadır. Bu çalışma ülkemizde önemi vurgulanan kanser kayıtçılığına, sağlık sistemine öneriler getirilmesi ve dikkat çekilmesi adına yapılmıştır. Disiplinler arası çalışmalarla, büyük projelere örnek teşkil etmesi amaçlanmıştır.

In this study, spatial and temporal distribution cancer cases between the years 2005-2009 in the province of Konya is examined and the effects of environmental factors are investigated. Relation between cancer cases and the location is investigated by examining the geological map, land use map, topographic contour map, sun intensity map, base station distribution map and mineral map of the area. Cancers are divided into 9 groups. Age, gender, education, occupation and blood relation data are investigated internally and compared to locational data statistically. The number of cancer cases in Konya, which has 31 districts, is statistically compared to population of districts. In districts with high number of incidences, the relation between the disease and location is visualized with tematic maps with the help of Geographical Information System (CBS). A number of CBS software is used to create and analyze the maps. During the locational statistic and auto-correlation analysis Global and Local tests are used and the results are investigated with softwares , During the statistical analysis of attributes of the study statistical software packs are used. Relationship between cancers and locations are analyzed with relation coherence and shown in two-dimensional graph. The changes of cancer cases according to years are analyzed with chi-square trend analysis. During all statistical analysis of the study, comparisons with p value below 0.05 are accepted as statistically meaningful. Analyzing the all types of cancers, the percentages of different cancers are varying according to gender. Ages of the patients are different according to the cancer types. In order to spot the difference, dual-comparison tests are conducted. The distribution of the 7298 cases during 5 years is varying according to the population density of the districts. Since the study investigated a 5-year period, incidence rates are investigated and spatial and proportional changes are observed. The similarities between neighbor districts such as incidence rates, number and cancer types are observed during tests and analyses by softwares. During cluster analysis, neighbor districts are observed to be in the same clusters as well. So, the thesis that "Everything is related with each other. Closer things are more related." is proven. This study is conduct in order to generate recommendations to public health system and call attention to cancer registration which is highlighted in our country. With interdisciplinary studies, it is aimed to set an example for bigger projects.