Hacıgökmen, Mehmet AliPala, Mücahit2025-04-152025-04-152023Pala, M. (2023). XIII. yüzyıl vakfiyelerine göre Anadolu'nun sosyal yapısı. (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Selçuklu Araştırmaları Enstitüsü, Konya.https://hdl.handle.net/20.500.12395/54829XII. yüzyılda Türklerin Anadolu'ya gelmesiyle yapılaşma başlamış ve burada sunulan hizmetlerle gayrimüslimlerin ihtidası sağlanmıştır. Bu ihtidanın temelinde vakıf kurumları yer almıştır. Bu vakıfların özelliklerinin yazılı olduğu vakfiyeler aracılığıyla İslamlaştırılma takip edilebilmiştir. Vakfiyelerin verdiği bilgiler bir şehri, köyü, dönemi ve bazen de devletin yapısını ortaya koymaktadır. Vakıf gelirlerinden bahsedilirken, bölgedeki köylerden bahsedilmiştir. Vakfiyelerden Konya'da 22, Sivas'ta 20 ve diğer şehirlerde ise 18 adet köyün şu anki yerleri tespit edilmiştir. Konya ve Sivas'ta bulunan köylerin çokluğu buradaki vakfiyelerin fazlalığı ve verdiği bilgilerin genişliğinden kaynaklanmıştır. XIII. yüzyıl vakfiyelerinde 4 iç kale, 12 dış kale, 7 meydan, 21 medrese, 4 dârüşşifâ, 12 tekke/zaviye, 21 kervansaray, 48 çarşı/pazar, 40 cami/mescit, 15 hamam/kaplıca, 10 çeşme, 2 buzhane, 87 bağ/bahçe, 25 değirmen, 6 köprü ve 1 tuvalet tespit edilmiştir. Vakfiyelerdeki bilgilere bakılarak kısmi de olsa yerleri tespit edilebilmektedir. Her şehirde kale, meydan, çeşme, buzhane, köprü ve tuvaletin bulunduğu göz önüne alınırsa vakfiyelerde aktarılan yapıların sayısı oldukça azdır. Vakfiyelerde belirtilen vakıf gelirlerinden yola çıkılarak şehirlerde ve taşrada bulunan mahallelerin ve burada yaşayanların isimleri tespit edilebilmektedir. Böylece bölgedeki etnik kültür hakkında bilgi sahibi olunmaktadır. Gayrimüslimlerin, Türklerle aynı mahallelerde veya surla ayrılmış olan mahallelerde yaşadıkları görülmektedir. Türklerin henüz bir asır geçmesine rağmen Anadolu'da adım attıkları yerleri hem insanlarla hem de müesseselerle şenlendirdiği vakfiyeler aracılığıyla ortaya konulmaktadır. Müslümanlar ile gayrimüslimlerin birlikte yaşadığı bölgelerde zaman içerisinde önce yaşayanların isimlerinin yani dinlerinin değiştiği daha sonra da yaşadıkları bölgenin adlarının değiştiği görülmektedir. İlk yıllarda ihtidanın hızlıca gerçekleştiğini söylemek yanlış olacaktır. Türklerle yaşayan gayrimüslimlerin çoğu zaman içerisinde onların kültürlerini benimsemiş ve Türkleşmesi gerçekleşmiştir.With the arrival of the Turks in Anatolia in the 12th century, construction began and the conversion of non-Muslims was ensured by the services provided here. The foundations of this conversion are found in foundation institutions. Islamization could be followed through the foundations in which the books of these foundations were written. The information, which consists of the information of the foundations, reveals a city, village, period and sometimes the gateway. While the foundation incomes were mentioned, the villages in the region were not mentioned. Among the foundations, the current locations of 22 villages in Konya, 20 in Sivas and 18 in other cities have been determined. The majority of the villages in Konya and Sivas, the abundance of the foundations here and the information they contain are sourced from the compilation. In the 13th century foundation charters, 4 inner castles, 12 outer castles, 7 squares, 21 madrasahs, 4 darüşşifas, 12 lodges/zaviyes, 21 caravanserais, 48 bazaars, 40 mosques/masjids, 15 baths/spa, 10 fountains, 2 icehouses, 87 vineyards/gardens, 25 mills, 6 bridges and 1 toilet were identified. By looking at the information in the charters, places can be determined, even if they are details. Considering that there are castles, squares, fountains, icehouses, bridges and toilets in every city, the number of images conveyed in foundation charters is quite low. Based on the foundation incomes stated in the foundations, the names of the neighborhoods in the cities and the countryside and the people living there can be determined. Thus, information about the ethnic culture in the region is obtained. It is seen that non-Muslims live in the same neighborhoods as Turks or in neighborhoods separated by walls. Despite the understanding of the Turks for only a century, the places where they stepped in Anatolia reveal the spread of endowments that they cheered with both people and institutions. During the time that Muslims and non-Muslims lived together, it is seen that the names of those who lived before, that is, their religions, changed, and then the names of the regions they lived in changed. It would be wrong to spread the growth of conversion in the first centuries. Most of the non-Muslims living with Turks have adopted their culture over time and this includes their Turkification.trinfo:eu-repo/semantics/openAccessAnadolu TarihiAnatolia HistoryBilim TarihiHistory of ScienceKent TarihiUrban HistoryKültür TarihiCultural HistoryMüesseseler TarihiSosyal TarihSocial HistorySosyoloji TarihiSociology HistoryTürk TarihiTurkish HistoryTürkiye TarihiMaster Thesis854055