Gezgin, SaitYılmaz, Fatma Gökmen2017-02-232017-02-232015-02-11Yılmaz, F. G. (2015). Orta Anadolu Bölgesinde yetiştirilen bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin azot kullanım etkinlikleri ile verim ve kalite özellikleri arasındaki ilişkilerin belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi, Yayımlanmış doktora tezi, Konya.https://hdl.handle.net/20.500.12395/4100Bu çalışma, Orta Anadolu Bölgesi'nde yaygın olarak yetiştirilen bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin azot kullanım etkinlikleri ile verim ve kalite özellikleri arasındaki ilişkilerin belirlenmesi amacıyla sera ve tarla şartlarında 2007-2009 yıllarında yürütülmüştür. Bu amaçla 39 adet ekmeklik buğday çeşidinin materyal olarak kullanıldığı sera denemesinde azotun fizyolojik, agronomik ve alım etkinliklerini belirlemek için saksılara 0 ve 300 mg kg-1 azot (900 mg N saksı-1) uygulanmıştır. Sera denemesi tesadüf parselleri deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak kurulmuştur. Serada elde edilen bulgulara göre azot kullanım etkinlikleri (fizyolojik-AFE, agronomik-AAgE ve alım etkinlikleri-AAE) yüksek olduğu tespit edilen 8 adet ekmeklik buğday çeşidi (Gerek 79, Bezostaya 1, Altay 2000, Bayraktar 2000, Kate A-1, İzgi 2001, Sönmez 2001 ve Karahan 99) ile tarla denemeleri yürütülmüştür. Tarla denemeleri kuru koşullarda 2007-2008 yetiştirme sezonunda Eskişehir'de ve 2008-2009 yetiştirme sezonunda Konya'da olmak üzere iki farklı lokasyonda tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre dört tekerrürlü olarak kurulmuştur. Genotiplerin azot kullanım etkinlikleri ile verim ve kalite özellikleri arasındaki ilişkilerin belirlenmesi amacıyla yürütülen çalışmada kontrol (0 kg da-1 N) ve 8 kg da-1 N olmak üzere iki uygulama ile 8 adet ekmeklik buğday çeşidi kullanılmıştır. Her iki lokasyonda da azot dozları ana parselleri ve buğday çeşitleri alt parselleri oluşturmuştur. Çalışmanın birinci (2007-2008) yılında azot uygulaması ve çeşitlerin bitki boyu, tane verimi, biyomas, başakta tane sayısı, sap azot kapsamı, tane protein içeriği, hektolitre ağırlığı, yaş ve kuru gluten, gluten indeksi, azotun fizyolojik, agronomik ve alım etkinliği üzerine olan etkileri istatistiki bakımdan önemli bulunmuştur. Azotun fizyolojik etkinliği ile bitkide başak sayısı ve gluten indeksi arasında pozitif ilişkiler belirlenmiştir. Azotun agronomik etkinliği ile ekmeklik buğday çeşitlerinin başakta tane sayısı ve hektolitre ağırlığı arasında pozitif ilişkiler bulunmuştur. Azot alım etkinliği ile ekmeklik buğday çeşitlerinin başakta tane sayısı, yaş ve kuru gluten ve gluten indeksi arasında pozitif ilişkiler ortaya çıkmıştır. Çeşitler arasında azot fizyolojik etkinliği en yüksek Kate A-1 (47.4) çeşidinde belirlenirken, azotun agronomik ve alım etkinliği ile ilgili en yüksek değerler (14.7 ve 0.33) İzgi 2001 çeşidinde belirlenmiştir. Genel olarak çalışmanın ikinci (2008-2009) yılında da azot uygulaması ve genotiplerin incelenen özellikler ile azotun fizyolojik, agronomik ve alım etkinliği üzerine olan etkileri istatistiki bakımdan önemli bulunmuştur. Ayrıca genotiplerin ortalama azot kullanım etkinlikleri incelendiğinde azotun fizyolojik etkinliği en yüksek Bayraktar 2000 (50.5) çeşidinde belirlenirken, azotun agronomik ve alım etkinliği en yüksek Kate A-1 (15.9 ve 0.33) çeşidinde belirlenmiştir. Yıllar ortalaması dikkate alındığında azotun fizyolojik etkinliği en yüksek Bayraktar 2000 çeşidinde, azot agronomik etkinliği Kate A-1 çeşidinde ve azot alım etkinliği en yüksek Karahan 99 ve İzgi 2001 çeşitlerinde belirlenmiştir.This study was carried out in order to determine the relationship between yield and quality characteristics with nitrogen use efficiency of some bread wheat varieties widely grown in Central Anatolia Region under greenhouse and field conditions. With this aim of 39 bread wheat varieties were grown in the pots was applied 0 and 300 mg kg-1 N (900 mg N pot-1) to determine the physiological, agronomic and uptake efficiency of nitrogen. Greenhouse experiment was established according to the random plots experiment design as three replications. According to the findings obtained in the greenhouse, field trials were conducted with nitrogen use efficiency (physiologic -AFE, agronomic-AagE and uptake-AAE) had high 8 pieces such as bread wheat variety (Gerek 79, Bezostaya 1, Altay 2000, Bayraktar 2000, Kate A–1, İzgi 2001, Sönmez 2001 and Karahan 99). Field experiments were established according to the split plot in randomized complete block design with four replications under dry conditions in Eskisehir in 2007-2008 growing season and in Konya in 2008-2009 growing season. In the work carried out with the aim of determination of relations among the nitrogen use efficiencies and yield and yield components of genotypes two treatments (control; 0 kg da-1 N and 8 kg da-1 N) and 8 bread wheat species. In both trials, nitrogen doses formed main plots and wheat varieties formed sub-plots. In the first year (2007 – 2008), effects of N application on plant height, grain yield, biomass, number of grains per spike, stem nitrogen content, grain protein content, hectoliter weight, wet and dry gluten, gluten index, physiological, agronomic and uptake efficiency of nitrogen of varieties were found statistically significant. Positive relationships were determined between physiological efficiency of N with the number of spike in the plant and gluten index. Positive relationships were found between agronomic efficiency of N with the number of spikes and hectoliter weight of bread wheat varieties. Positive relationships were revealed between N uptake efficiency with the number of spikes and wet and dry gluten, and gluten index of bread wheat varieties. While the highest physiological efficiency of N between varieties is Kate A-1 (47.4) determined, the highest values for the agronomic and uptake efficiency of N in İzgi 2001 (7.14 and 0.33) were identified. In general, in the second year (2008 – 2009) of study, effects of N application and investigated the characteristics on physiological, agronomic and uptake efficiency were found statistically significant. In addition, when the average N use efficiency of varieties analysed, while the highest physiological efficiency of N was determined in the Bayraktar 2000 (50.5), the highest agronomic and uptake efficiencies of N were found in the Kate A -1 (15.9 and 0.33). Considering the average of the years, the highest physiological efficiency of N was identified in the Bayraktar 2000, the highest agronomic efficiency of N was determined in the Kate A -1, and the highest uptake efficiency of N was obtained in the Karahan 99 and İzgi 2001.trinfo:eu-repo/semantics/openAccessEkmeklik buğdayBread wheatAzot kullanım etkinliğiBread wheat varietiesDoctoral Thesis