Uzer, Ali UlviOlgun, Murat2016-06-172016-06-172006Uzer, A. U., Olgun, M. (2006). Şişen zeminler üzerinde iki farklı şişme deney yöntemi sonuçlarının değerlendirilmesi. Selçuk-Teknik Dergisi, 5, (3), 150-168.1302-6178https://hdl.handle.net/20.500.12395/3067Dünyanın birçok bölgesinde, özellikle de kurak ve yarı - kurak alanlarda şişen zeminlere sıkça rastlanmaktadır. Genellikle aktif kil mineralleri ihtiva eden bu zeminler, kapiler yoldan su alarak büyük hacim değişikliklerine uğramakta, bilhassa yol, havaalanı gibi hafif yapılarda büyük hasarlar meydana getirmektedirler. Bu tür zeminlerin şişme davranışlarının ve bunlara etkiyen faktörlerin önceden belirlenmesi ile meydana gelebilecek zararlar azaltılabilmekte, ya da tamamen önlenebilmektedir. Bu çalışmada; ticari amaçlı olarak kullanılan iki değişik firmanın yüksek plastisiteli ve şişme özelliği gösteren montmorillonit (bentonit) killeri deney numunesi olarak seçilmiştir. Örselenmiş numuneler üzerinde ASTM - 4546’da belirtilen A ve B deney yöntemi kriterlerine göre şişme deneyleri yapılarak, şişme basınçları ve şişme yüzdelerinin birbiriyle karşılaştırılması yapılmıştır. Bu amaçla öncelikli olarak numunelerin indeks ve mühendislik özellikleri belirlenmiştir. Örselenmiş numuneler üzerinde dane birim hacim ağırlığı (?s), doğal birim hacim ağırlığı (?n) ve su muhtevası (w) deneyleri yapılarak fiziksel özellikleri belirlenmiştir. Kil numunelerinin kıvam özellikleri; likit limit ve plastik limit deneyleriyle bulunmuştur. Standart Proctor (kompaksiyon) deneyi yapılarak wopt (optimum su muhtevası) ile ?kmaks. (maksimum kuru birim hacim ağırlığı) değerleri elde edilmiştir. ASTM - 4546’da belirtilen; A Yöntemi kriterleri uygulanarak yapılan şişme deneylerinde, temel yüküne eşdeğer bir P0 gerilmesi alınmadan yükleme yapıldığından çok yüksek şişme değerleri bulunmaktadır. Bu nedenle yalnızca A Yöntemi şişme değerleri dikkate alınarak yapılan arazi uygulamalarında, üst yapıda ekonomik olmayan tasarımların meydana gelmesi kaçınılmazdır. Buna karşın B Yöntemiyle bulunan sonuçlar doğal arazi yapısını daha iyi modellemektedir. Bu nedenle tasarım ve uygulamalarda B Yöntemi deney sonuçlarının dikkate alınması önerilmektedir.The swelling soils are frequently met in many regions of the world and especially in dry and half-dry lands. Generally, these soils including active clay minerals are exposed to large volume changes due to water-taking with capillary way, and particularly cause great damages on light-weight constructions like highway, airport, etc. Predetermining the swelling behaviors and affecting factors of them prevents possible damage occurrences. In this study, the test specimens were selected from two different firms’ montmorillonite (bentonite) clays with high plasticity and swelling characteristics which are used for commercial purposes. The disturbed specimens were subjected to swelling tests performed by considering the criteria of A and B test methods explained in ASTM- 4546, and swelling pressures and swelling percentages were compared with each other. For this purpose, the index and engineering properties of the specimens were determined. The physical characteristics of the disturbed specimens were determined by making the grain bulk specific weight (?s), natural bulk specific weight (?n) and water content (w) tests on them. The plasticity characteristics of the cohesive clay specimens were found by the liquid limit and plastic limit tests. The execution of the Standard Proctor (compaction) test resulted in determining the wopt (optimum water content) and ?kmax (maximum dry bulk specific weight) values. Due to applying load without taking any foundation load equivalent to the P0 stress, very high swelling values were found in the swelling tests performed by using the Method A criteria stated in ASTM – 4546. Therefore, it is inevitable to have uneconomic top structure designs during the field applications made by considering only the swelling values of Method A. On the other hand, the results determined by Method B present the natural field structure better. Hence, it is recommended to use Method B test results in designs and applications.trinfo:eu-repo/semantics/openAccessŞişen zeminlerŞişme deneyi yöntemleriŞişme potansiyeliŞişme basıncıSwelling soilsSwelling test methodsSwelling potentialSwelling pressureArticle5150168