Yazar "Çelik, Arif" seçeneğine göre listele

Listeleniyor 1 - 1 / 1
  • Küçük Resim
    Öğe
    Bir kırmataş işletmesinde birim maliyeti etkileyen faaliyetlerin etki derecelerinin belirlenmesi
    (Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2016-01-07) Çelik, Arif; Bilim, Niyazi
    Kırmataş (yapay agrega); konut, sanayi tesisleri, hastane gibi her türlü bina inşaatına; yol, köprü, liman, havaalanı, su yapıları, boru hattı gibi altyapı faaliyetlerini kapsayan geniş bir faaliyet alanına sahip olan inşaat sektörünün bir parçası olan beton imalatının ve asfalt üretiminin en önemli hammaddesidir. Dünyada fert başına en fazla tüketilen maddeler su ve agrega olup ülkemizdeki agrega kullanımı yaklaşık 4 ton/kişi civarındadır. Agregaya olan ihtiyacın bu denli fazla olması agrega üretimi yapan kum ve taş ocak sayısının artmasına neden olmaktadır. Tez çalışmasının yürütüldüğü bölgede (Konya-Ankara karayolunun 25- 35km'si) bile 15'den fazla kum ve taş ocağı bulunmaktadır. Kırmataş ocaklarının sayılarındaki bu artış, pazarda ciddi bir rekabet ortamı doğurmaktadır. Pazarda oluşan bu rekabet ortamı, fiyatları doğrudan etkilediği için kırmataş üreticilerinin kırmataş üretim maliyetleri üzerinde yeni önlemler alma ve maliyet analizleri yapma zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır. Kırmataş işletmelerinde her bir işlem kendinden sonraki faaliyetleri etkilediğinden ya da kendinden önceki faaliyetlerden etkilendiğinden dolayı, üretim maliyetlerini optimize etmek zorlu bir süreçtir. Düşük birim maliyetli üretim için, her bir faaliyet titizlikle incelenmeli ve birbirlerini nasıl etkiledikleri belirlenmelidir. Bu kapsamda üretimin ilk aşaması olan delme-patlatma faaliyetinin tasarım parametrelerinin iyi bir şekilde dizayn edilmesi çok büyük önem taşımaktadır. Bu amaç doğrultusunda kırmataş ocaklarında uygulanabilecek olan en uygun patlatma tasarım parametrelerinin belirlenmesi, kırmataş üretiminde yer alan her bir faaliyetin kırmataş üretim birim maliyetine olan etkilerinin belirlenmesi ve patlatma tasarım parametrelerinin birim maliyet üzerindeki etkilerinin belirlenmesi bu tezin ana amaçları olmuştur. Tez çalışması Konya İli Selçuklu İlçesi Eğribayat Köyü civarındaki Öztaşoğlu kırmataş işletmesinde yürütülmüştür. Tezin amaçları doğrultusunda farklı patlatma tasarım parametreleri belirlenerek patlatmalar gerçekleştirilmiştir ve izlenmiştir. Arazi deneylerinde 89 mm çapında toplam 1178 adet (20 111 m) patlatma deliği ile 20 atım ve 102 mm çapında 930 adet (15 831 m) patlatma deliği ile 20 atım olmak üzere farklı parametrelere sahip toplam 40 atım yapılmıştır. Bu deneyler sonucunda 40 atım içerisinde en iyi delme-patlatma basamak tasarım parametrelerinin olduğu atım/atımlar belirlenerek, çalışılan işletme veya kayaç özelliği benzer olan işletmeler için optimum delme-patlatma basamak tasarım parametrelerine ulaşılmıştır. Ayrıca kırmataş üretim birim maliyetine etki eden ardışık faaliyetlerin etki dereceleri de belirlenmiştir. Tez çalışması kapsamında yapılan 40 atımın sonucunda, elde edilen sonuçlara göre; kırmataş üretim birim maliyeti içerisinde delik delmenin payı % 7,83, patlatmanın payı % 22,45, ikincil kırmanın payı % 7,20, yüklemenin payı % 24,45, nakliyenin payı % 8,98 ve kırma-elemenin payı % 29,09 olduğu belirlenmiştir. Çalışma sonucunda belirlenen optimum basamak tasarım parametreleri uygulandığı taktirde işletmenin kırmataş üretim birim maliyeti % 19,50'ye kadar bir düşüş göstermektedir. Ayrıca söz konusu işletmede yalnızca kullanılan makinalarda tüketilen sıvı yakıt (motorin) ve konkasör tesisi için tüketilen elektrik enerjisi baz alındığında kırmataş üretim birim maliyetinin 4,02 TL/m3 olduğu da tespit edilmiştir.