Yazar "Zholdassuly, Talgat" seçeneğine göre listele

Listeleniyor 1 - 1 / 1
  • Küçük Resim
    Öğe
    Orta Asya ve Kazakistan Müslümanları Diniye Nezareti (1943-1990)
    (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2021) Zholdassuly, Talgat; Benhür, Çağatay
    Türkistan coğrafyasında İslam dininin yayılmasından sonra bu topraklar İslam dünyasının büyük bir manevi ve kültürel merkezlerinden biri haline gelmiştir. Bu topraktan Maturidi gibi kelamcılar, Farabi gibi filozoflar, Muhammed el-Buhari ve Tirmizi gibi hadis bilginleri çıkmıştır. Bu bölgede Ahmet Yesevi gibi ünlü tasavvuf şeyhleri de yaşamıştır. Yeseviye tarikatı gibi birkaç tarikat bölge tarihinde önemli bir rol oynamıştır. Yani bölgeye özgü bir Sufî ve İslam geleneği oluşmuştur. Orta Asya ve Kazakistan’nın Çarlık Rusyası tarafından işgal edilmesinden sonra bu bölgede dini ve siyasi durum değişmiştir. Çarlık Rusyası, Orta Asya ve Kazakistan Müslümanlarını kontrol etmeye ve Müslüman din adamlarını kullanmaya çalışmış, bölgenin dini hayatına müdahale etmiştir. 1917'de Rusya'da gerçekleşen iki ihtilal ise Türkistan coğrafyasındaki Müslüman halklara büyük umut vermiştir. Bolşevikler iktidara geldiklerinde Müslümanlara din özgürlüğünü, kültür ve geleneklerinin korunacağını garanti etmişlerdir. Bunun sonucunda Sovyetler Birliği'nin ilk yıllarında Müslümanların durumu o kadar da kötü olmamıştır. Ancak Sovyetler kısa süre sonra Müslüman halklara verdikleri sözleri unutmuştur. Komünist ideolojiye uygun olarak tüm dinlere karşı büyük bir saldırı gerçekleştirilmiş, devlette ateist ideoloji hâkim olmuştur. İkinci Dünya Savaşı sırasında ise Sovyetler inananlara ve dini kuruluşlara karşı yumuşak davranmış, siyasi sebeplerden dolayı Bolşeviklerin dini politikası değişmiştir. Savaş yıllarında Orta Asya ve Kazakistan Müslümanları Diniye Nezareti dahil olmak üzere Sovyet Müslümanlarına ait dini idareler kurulmuştur. Sovyet hükümeti, Orta Asya ve Kazakistan Müslümanlarının Diniye Nezareti’ni adı geçen bölge Müslümanlarının dini hayatını kontrol etmek ve dış politikada kullanmak için kurmuştur. Diniye Nezareti kendinin yaklaşık kırk beş yıllık tarihinde Sovyet siyasi sistemine sadakatle hizmet etmiştir. Onun tüm karar ve fetvaları siyasi otoritelerin talimat ve emriyle verilmiştir.Ancak Sovyetlerin Türkistan Müslümanlarının dini hayatını kontrol etmesi kolay bir iş olmamıştır. İlk yıllarda bölgedeki Müslümanlar ve din adamları Diniye Nezareti’ne boyun eğme konusunda isteksizdi. Diniye Nezareti’ne bağlı kayıtlı imam ve cami sayısının azlığı nedeniyle bölgede hep çok sayıda kayıtsız imam ve dini kuruluş bulunmuştur. Devletin kayıtsız imamlarla mücadele etmesi ise kolay olmamıştır. Yeni bir toplum inşa etmek isteyen Sovyetlerin önünde yerel Müslümanların dini gelenekleri de büyük bir engel haline gelmiştir. Sonuçta yerel Müslüman halkların din ve dini gelenekleri zarar görse de Sovyetler bu gelenekleri yok etmekte başarısız olmuşlardır.