Dionysos İkonografisi Işığında Dört Yontu Başının Değerlendirilmesi

Bu çalışmada, birbirleriyle doğrudan veya dolaylı yönden bağlantılı olduğunu düşündüğümüz dört adet heykel başı ele alınmıştır. Amacımız, bu eserlere biraz daha farklı açılardan bakmak, bunları inceleyip yorumlamak ve sonuçları meslektaşlarımıza sunmaktır. Bu ilginç dört yapıttan biri Atina Akropolisi’nde bulunmuş, diğer üçü ise Anadolu kökenlidir. Söz konusu bu dört eserin iki tanesi çok iyi tanıtılmış, ikisi ise ilk defa burada tanıtılacaktır. Atina Akropolisi Batı Yamacında bulunan baş, gösterdiği stil özelliklerinden dolayı yakın bir zamana kadar “Ariadne” başı olarak adlandırılmıştır. Ancak 1997 yılında Münih’te yapılan “Dionysos: “die Locken lang, ein halbes Weib?...” (uzun dalgalı saçlar, yarı kadın)” başlıklı sergi sonrasında bu başın Dionysos’a ait olabileceği de önerilmiştir. Bu eserin en nitelikli repliği, Berlin Pergamon Müzesi’ndeki bir baştır. Bu çalışmada, tipolojik ve ikonografik etkenler göz önüne alınarak, Atina ve Berlin başlarının hangi tanrı ya da tanrıçayı betimlediği üzerinde durulmuş ve bunların ait olabileceği yontu ya da yontu grubu da tartışılmıştır. Diğer grubu oluşturan başlardan biri Herakleia Pontika’da bulunmuş, Karadeniz Ereğlisi Müzesi’nde sergilenmektedir. Bu baş ile benzer bir başka örnek 1732 yılında Hollandalı bir konsolos tarafından İzmir’de satın alınmış olup, günümüzde Leiden Rijksmouseum van Oudheden’dedir. Her ikisi de Roma Dönemi’ne ait olan bu başların Hellenistik orijininden kopyalandığı düşünülmektedir. Başların hareketleri ile hatlarının irdelenmesi ve yorumlanması sonucu, bunların ait olabileceği yontu veya yontu grubunun tipolojisi üzerinde durulmuştur.

In this study, four statue heads, which we think are directly or indirectly related to each other, are discussed. Our aim is to introduce these works as repetitions of what is known in the literature, to examine and interpret them and to present the result to our colleagues. One of these interesting four heads was found in the Acropolis of Athens, while the other three are of Anatolian origin. Two of these four heads are very well introduced, and two of them will be introduced here for the first time. The head, located on the West Slope of the Acropolis of Athens, was called the “Ariadne” head until recently due to its stylistic features. However, after the exhibition titled “Dionysos:” die Locken lang, ein halbes Weib? ...” (Long wavy hair, half woman?)” held in Munich in 1997, it was also suggested that this head could belong to Dionysos. The most qualified replica of this work is a head in the Pergamon Museum at Berlin. In this study, considering the typological and iconographic factors, it is focused on the heads of Athens and Berlin might belong to which god or goddess and the groups of sculptures to which they may belong are also discussed. One of the heads that make up the other group was found in Heracleia Pontica and is exhibited in the Ereğli Museum in the Black Sea. Another example was bought in Izmir by the Dutch consul in 1732 and is now exhibited in the Rijksmouseum van Oudheden at Leiden. It is thought that these heads, both belonging to the Roman Period, were copied from the Hellenistic origin. As a result of the examination and interpretation of the movements and lines of the heads, the typology of the sculptures or sculptures group to which they may belong is emphasized.