Gazneli Mahmud’un Mutasavvıflarla İlişkisi

Gazneli Mahmud dönemi Sünni İslâm akaidinin tekâmül dönemlerinden biri olmuştur. Sultan Mahmud’un dini siyaseti çerçevesinde Gazneli topraklarında kelamî tartışmalara pek fırsat verilmemiş, Sünni İslâm anlayışı çerçevesinde tevazu ve hoşgörüyü ön planda tutan tasavvufi hareketler itibar kazanmıştır. İyi bir dini ve tasavvufi eğitim alan Gazneli Mahmud, sultanlığı döneminde Sünni âlimler ve mutasavvıflara değer vermiş, adlarına vakıflar kurarak bu düşünceyi hâkim kılacak medreseler ihdas etmiştir. Kendi siyasetine aykırı tüm itikadî inançlar ve tasavvufî anlayışlarla mücadele etmekten, hatta bu topluluklara karşı sefer düzenleyip savaşmaktan çekinmemiştir. Gazneli Mahmud’un dini eğitimi, tasavvufi yönü ve mutasavvıflarla ilişkileri doğrultusunda dönemin temel eserleri tabakât, terâcim ve menakıbnamelerinde birçok bilgiler rivayet edilmektedir. Bazı rivayetlerde onun kerametlerinden bahsedilirken, kalp gözü açık, velâyet sahibi bir mutasavvıf gibi anlatıldığı menkıbeleri mevcuttur. Bu çalışmamızda onun dini eğitimi ve bakış açısı, menkıbevi hayatı ile dönemin mutasavvıflarıyla ilişkileri anlatılmıştır.

Mahmud of Ghazni’s rule witnessed the formation of fundamental Sunni principles. Mahmud of Ghazni ignored the activities related to kalam in accordance with the religious policy, and he rather preferred to protect sufist waves relied on modesty and tolerance. Mahmud of Ghazni with a wellreligious and mystical education valued the Sunni scholars and sufists in terms of the sultanate, and created madrasas by establishing foundations on behalf of them. He did not hesitate to fight against those who were against his rule and to stand against all mythical beliefs and mystical insights contrary to his own politics. A lot of data related to Mahmud of Ghazni’s religious education, sufist stance and relations with sufists can be found in co-eval pieces such as tabakât, terâcim and menakıbnames. Some narratives cite him a sufi as compassionate, and wise as told in the stories. This study aims at investigating his religious education and viewpoint in regard to narratives and his relations with the sufis.