Anadolu'da Selçuklu dönemi yerleşme sistemi ve kent model(ler)i
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2005-03-23
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Bu tez çalışmasının amacı; Türklerin Selçuklu Devleti'nin kurulması ile Anadolu yerleşim zincirine katıldığı XL-XDI. yüzyıllarda, Orta Asya ve İran coğrafyasından taşıdıkları ya da aktardıkları yerleşim kültürü geleneklerinin, Anadolu coğrafyası üzerindeki yerleşme kültürü ile birlikte ortaya koyduğu mekânsal yansımaları irdelemektir. Burada mekânsal yansımalar kavramı ile anlatılmak istenen Selçuklu döneminde Anadolu'da örgütlenen savunma, üretim-dağıtım ve yerleşme sistemlerinin kentsel mekân organizasyonları üzerindeki etkileridir. Selçuklu döneminde Anadolu'daki yerleşim kültürünün ortaya konabilmesi için, araştırmanın kaynak ve metodolojisine dönük olarak, özgün tarihi kaynakların kullanımı ve yazılı kaynaklara mekân boyutunun kazandırılması gerektiği düşünülmüştür. Bu çerçevede döneme ilişkin yazılı kaynakların ve arkeolojik ya da mimari yapı kalıntılarına dayalı haritaların kullanımı ile Selçuklu dönemi yerleşme sistemi ve kentsel mekân organizasyonlarının tanımlanabileceği öngörülmüştür. Araştırmanın zaman dizgisi; Selçuklu dönemi yerleşme sisteminin arka plânım oluşturan Anadolu Selçuklu Devleti siyasal-yönetsel egemenlik düzeninin Anadolu yerleşme sistemini biçimlendirmeye başladığı XI. yüzyıl başı ile Selçuklu egemenlik düzeninin sona erdiği ve çok parçalı siyasal yapılanmalar dönemi olarak tanımlanan Türk Beyliklerinin oluşmaya başladığı XII. yüzyıl başı arasındaki dönem olarak tanımlanmıştır. Yukarıda tanımlanan zaman aralığı uyarınca araştırmanın mekânsal çerçevesi tarihi coğrafya, siyasal-yönetsel ve sosyal-kültürel yapılanmalar ve devralınan yerleşim mirası boyutunda Türkleşme-İslâmlaşma sürecinin Türk yönü egemen olarak yayıldığı coğrafya olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda Selçuklu egemenlik döneminde Anadolu coğrafyasının güneydoğu yöreleri, temelde Arap-İslâm kültürel etki alam içinde değerlendirildiğinden, araştırmanın mekânsal çerçevesi dışında bırakılmıştır. Selçuklu döneminin değişken siyasal-askeri koşullan ve dinamik sosyal- kültürel yapılanmaları boyutunda Türklerin Anadolu coğrafyasındaki yerleşim sürecinin ortaya konabilmesi için öncelikle kaynak ve yöntem tartışmalarının yapılması gerekmektedir. Bu doğrultuda dönemin özgün tarihi kaynaklarının 11 tanımlanması ve araştırmada kullanılacak yöntemin belirlenmesi gerekmiştir. Dolayısıyla tez çalışmasının birinci bölümü zaman ve mekân boyutunda Selçuklu dönenimin özgün sosyal-kültürel-ekonomik ve siyasal-yönetsel koşullarında mekânsal ve tarihsel çerçevenin tanımlanmasına ve Anadolu'da Selçuklu dönemi yerleşme sistemine ilişkin kaynaklar ve yöntem tartışmalarının irdelenmesine ayrılmıştır. Bu araştırma kapsamında, Selçuklu döneminde Anadolu coğrafyasında örgütlenen kent modellerinin, kuramsal arka planları boyutunda, eş zamanlı olarak gerçekleşen İslâm kenti. Sanayi öncesi kenti. Ortaçağ batı kenti, ve Haçlı kenti modellerinden etkilendiği ya da bu (sözkonusu) modellerin Selçuklu mekân organizasyonlarının biçimlenmesinde etkili olduğu düşünülmüştür. Buradan hareketle, araştırmanın ikinci bölümü eş zamanlı kuramsal yaklaşımların/modellerin çözümlemesi adı allında Selçuklu dönemi kentsel mekân organizasyonlarını etkileyen/biçimlendiren ve eş zamanlı olarak gerçekleşen kent modellerinin incelenmesine ayrılmıştır. Türklerin Orta Asya ve İran coğrafyasından yaklaşık iki yüzyıl süren göçleri sonunda, Anadolu'ya taşıdıkları/aktardıkları kentleşme deneyimleri ile Anadolu coğrafyasında karşılaştıkları ve devraldıkları kent kültürünün, Anadolu'da Selçuklu dönemi kentsel mekân organizasyonları üzerindeki etkilerinin araştırılması boyutunda araştırmanın üçüncü bölümü: I. Anadolu coğrafyasının devralınan tarihsel yerleşim mirası ya da kökenleri kapsamında Türk öncesi Roma- Yunan kökenli Doğu Roma/Bizans kent kültürünün tanımlanması, II. Anadolu coğrafyasına taşınan ya da aktarılan kültürel miras boyutunda, Türklerin Anadolu öncesi Orta Asya ve İran kent kültürlerinin ortaya konmasına ayrılmıştır. Araştırmanın dördüncü bölümü: Selçukluların devraldığı ve geçmiş yerleşim kültürü deneyimlerini aktardıkları Anadolu coğrafyasında organize ettikleri yerleşme sisteminin bileşenleri olarak tanımlanan savunma ve üretim-dağıtım sistemleri ile yerleşme ve toprak kullanım sistem ve politikalarının açıklanmasına ayrılmıştır. Araştırmanın Selçuklu dönemi kent model(ler)i olarak adlandırılan son bölümünde ise Selçuklu döneminde Türk-İslâm yerleşim süreci kapsamında in örgütlendiği öngörülen Anadolu-Türk kentlerinin mekânsal ve demografik çözümlemelerinden harekede yerleşim tipolojisi ve modeli ile mekânsal organizasyonlarım biçimlendiren unsurlar açıklanmıştır.
The aim of this study is to establish the spatial reflections of the settlement culture of Turks upon the Anatolian geography. The Turks, who participated in settlement chain of Anatolia during Xl^-Xn* centuries by founding the Seljuk State, transferred mis culture from the geographies of Central Asia and Iran. Within this scope, the meaning of the concept of "the spatial reflections" is the impacts of the systems of defense, production-distribution systems and urban network organized in Anatolia during the Seljuk period on the urban spatial organizations. In order to establish the settlement culture of Anatolia during Seljuk period, in terms of research source and its methodology, it is considered that the use of original historic and manuscript sources should be supported with their spatial dimension. Within this of the thesis framework, it is also considered that, the urban network and the urban spatial organizations of the Seljuk period are defined by using the maps based on the manuscript sources and archaeological or architectural ruins of that period. The chronological sequence of this study was determined as the period from the beginning of XIth century, which the political, administrative sovereignty system of Anatolian Seljuk State began to form the background of the urban network of Seljuk period and Anatolian settlement system, to the beginning of XIIth century, defined as the period of multi-political foundations during which the Seljuk sovereignty system ended and the "Turkish Beyliks" began to form. Within the context of the chronology mentioned above, in terms of historical geography and poMcal-administrative and settlement inheritance teken over, the spatial framework of this study was determined as the geography where during the Turkification-Islamization process the Turkish domination was effective. During this period the southeastern parts of Anatolian geography was left outside of the spatial framework of the research due to the consideration of these regions as the hinterland of Arabic-Islamic culture. In order to put forward the settlement process of Turks in the Anatolian geography in terms of the charging political-military conditions and dynamic social- cultural formations, it is necessary to discuss the source and methodology at first In accordance, the original sources related to the period and the methodology to be used was determined. Therefore, in the first chapter of this study, the spatial and historical framework of the Seljuk period in terms of original social-cultural-economical and political-administrative are defined and the sources related to the urban network of the Seljuk period in Anatolia and the methodology of the research are examined. The urban model(s) organized in the Anatolian geography during the Seljuk period are considered to have been affected by the models of Islamic city, Pre- Industrial city, the Western-Medieval city and Crusaders city, all of which occurred simultaneously. Starting from this knowledge, in the second chapter, under the name of "the analysis of the approaches of contemporary urban models", the mentioned urban models that affected or formed the urban spatial organizations in the Seljuk period are examined. The third chapter, in general, deals with the investigation of the effects of the urban culture of Turks, who came across and took over in the Anatolian geography with the urbanization or urbanizing experiences they transferred from the geographies of Central Asia and Iran to Anatolia at the end of their immigration process, lasted approximately two centuries, on the urban spatial organizations in the Seljuk period in Anatolia Therefore this chapter detail, deals with; I. the definition of the Pre-Turks urban culture of the Anatolian geography of Eastern Roman/Byzantine originated from Roman/Greek culture, in terms of the historical settlement inheritance transferred or their origins. II. the deterrnination of the urban culture of Turks transferred from the Central Asia and Iran to Anatolia, in terms of the cultural inheritance. The fourth of the study is about the defense and production-distribution systems of Seljuk together with the settlement, the land use system and politics which are defined as the elemente of the urban network of the Seljuk who took over and transferred from their old settlement culture experiences in the Anatolian geography. As a conclusion of the thesis, in the final chapter named as "the urban model(s) of Seljuk period", the settlement typology or settlement model and the VI elements forming the spatial organization of the Anatolian-Turkish cities, which are considered to have been original in the Turkish-Islamic settlement process during the Seljuk period, are explained through the analysis of the spatial and demographic knowledge of the cities mentioned.
The aim of this study is to establish the spatial reflections of the settlement culture of Turks upon the Anatolian geography. The Turks, who participated in settlement chain of Anatolia during Xl^-Xn* centuries by founding the Seljuk State, transferred mis culture from the geographies of Central Asia and Iran. Within this scope, the meaning of the concept of "the spatial reflections" is the impacts of the systems of defense, production-distribution systems and urban network organized in Anatolia during the Seljuk period on the urban spatial organizations. In order to establish the settlement culture of Anatolia during Seljuk period, in terms of research source and its methodology, it is considered that the use of original historic and manuscript sources should be supported with their spatial dimension. Within this of the thesis framework, it is also considered that, the urban network and the urban spatial organizations of the Seljuk period are defined by using the maps based on the manuscript sources and archaeological or architectural ruins of that period. The chronological sequence of this study was determined as the period from the beginning of XIth century, which the political, administrative sovereignty system of Anatolian Seljuk State began to form the background of the urban network of Seljuk period and Anatolian settlement system, to the beginning of XIIth century, defined as the period of multi-political foundations during which the Seljuk sovereignty system ended and the "Turkish Beyliks" began to form. Within the context of the chronology mentioned above, in terms of historical geography and poMcal-administrative and settlement inheritance teken over, the spatial framework of this study was determined as the geography where during the Turkification-Islamization process the Turkish domination was effective. During this period the southeastern parts of Anatolian geography was left outside of the spatial framework of the research due to the consideration of these regions as the hinterland of Arabic-Islamic culture. In order to put forward the settlement process of Turks in the Anatolian geography in terms of the charging political-military conditions and dynamic social- cultural formations, it is necessary to discuss the source and methodology at first In accordance, the original sources related to the period and the methodology to be used was determined. Therefore, in the first chapter of this study, the spatial and historical framework of the Seljuk period in terms of original social-cultural-economical and political-administrative are defined and the sources related to the urban network of the Seljuk period in Anatolia and the methodology of the research are examined. The urban model(s) organized in the Anatolian geography during the Seljuk period are considered to have been affected by the models of Islamic city, Pre- Industrial city, the Western-Medieval city and Crusaders city, all of which occurred simultaneously. Starting from this knowledge, in the second chapter, under the name of "the analysis of the approaches of contemporary urban models", the mentioned urban models that affected or formed the urban spatial organizations in the Seljuk period are examined. The third chapter, in general, deals with the investigation of the effects of the urban culture of Turks, who came across and took over in the Anatolian geography with the urbanization or urbanizing experiences they transferred from the geographies of Central Asia and Iran to Anatolia at the end of their immigration process, lasted approximately two centuries, on the urban spatial organizations in the Seljuk period in Anatolia Therefore this chapter detail, deals with; I. the definition of the Pre-Turks urban culture of the Anatolian geography of Eastern Roman/Byzantine originated from Roman/Greek culture, in terms of the historical settlement inheritance transferred or their origins. II. the deterrnination of the urban culture of Turks transferred from the Central Asia and Iran to Anatolia, in terms of the cultural inheritance. The fourth of the study is about the defense and production-distribution systems of Seljuk together with the settlement, the land use system and politics which are defined as the elemente of the urban network of the Seljuk who took over and transferred from their old settlement culture experiences in the Anatolian geography. As a conclusion of the thesis, in the final chapter named as "the urban model(s) of Seljuk period", the settlement typology or settlement model and the VI elements forming the spatial organization of the Anatolian-Turkish cities, which are considered to have been original in the Turkish-Islamic settlement process during the Seljuk period, are explained through the analysis of the spatial and demographic knowledge of the cities mentioned.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Anadolu, Selçuklu, Yerleşme sistemi, Kent modeli, Anatolia, Seljuk, Urban network, Urban model
Kaynak
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
Künye
Özcan, K. (2005). Anadolu'da Selçuklu dönemi yerleşme sistemi ve kent model(ler)i. Selçuk Üniversitesi, Yayımlanmış doktora tezi, Konya.
