Why are there no Neolithic mega-sites in the Anatolian Euphrates basin? A socio-archaeological approach to the marital structure of early farming societies
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2019
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Selçuk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
The appearance and disappearance of Late Neolithic mega-sites in Central Anatolia are poorly understood. These huge agricultural settlements are all the more puzzling that they seem to be unknown from Southeast Anatolia, the area where the mixed-farming economy (along with its social counterpart, the Domestic Mode of Production) appeared first. In order to tackle these enigmas, the mere reading of the archaeological data will fall short of any convincing explanation. It seems necessary to adopt a sociological point of view, necessarily backed by the appropriate ethnological analyses. From this perspective, it must be acknowledged, before anything else, that the adoption of farming modifies deeply, in the long term, the internal structure of huntergatherer societies: the lineage becomes the relevant social unit, while marital alliances are more likely to be contracted with the outside world than within the kinship group. Moreover, this internal adjustment is heavy and slow, and this seems to be the reason why, in a context of lengthy diffusion, mega-sites are not seen equally everywhere. The social reaction to the new mode of production led to the advent of exogamic segmental lineages all over South-West Asia. This process seems however to have taken a markedly different path whether farming slowly came out independently, like in the Euphrates basin, or whether it was rapidly adopted by huntergatherers, like in Central Anatolia. The traditional social structure of the latter communities seems to have stood still long after farming began: the reciprocal marital practices (endogamous) appear to have prevented people from leaving the village, leading in time to an accumulation of population. On the contrary, the Euphratean societies, which witnessed the advent of sedentary life and agriculture from the beginning, had a millennium or so to adjust themselves to the Domestic Mode of Production; it is the resulting matrimonial flexibility that arguably allowed small farming sites to spread slowly over Northern Mesopotamia all through the later Neolithic, preventing the concentration of population at any one particular site.
Orta Anadolu’daki Geç Neolitik mega köylerin ortaya çıkışı ve ortadan kalkması tam olarak anlaşılamamıştır. Güney Doğu Anadolu’da, karışık-tarım ekonomisinin (ve sosyal karşılığı, Ev içi Üretim Modu) ilk ortaya çıktığı alan olarak, bu büyük tarımsal yerleşimler bilinmedikleri için, daha da şaşırtıcıdır. Bu bilmeceyi ele almak için, arkeolojik verilerin salt okunması, ikna edici açıklamaların dışında kalacaktır. Mutlaka uygun etnolojik analizlerle desteklenen, sosyolojik bir bakış açısı benimsemek gerekir. Bu açıdan bakıldığında, ilk önce anlaşılması gereken unsur, çiftçiliğin benimsenmesinin uzun vadede avcı-toplayıcı toplum yapısını derinden değiştirmiş olmasıdır; özellikle, evlilik ittifaklarının, akrabalık grubu içinden çok, dış dünya ile gerçekleştiği düşünülmektedir. İkinci nokta da, bu iç düzenlemenin çok ağır ve yavaş olması nedeniyle, mega-köylerin her yerde eşit görülmemesine yol açmış olabileceğidir. Yeni üretim moduna verilen sosyal tepki sonunda her yerde evlilik sisteminin açılmasına neden olmuştur. Ancak, bu tepki, tarımın Fırat havzasında olduğu gibi yavaş yavaş bağımsız bir şekilde çıkmasından ya da Orta Anadolu’daki yerel avcı-toplayıcılar tarafından hızlıca benimsenmesinden, belirgin şekilde farklı bir yol izlenmiş görünüyor. İkinci toplulukların sosyal yapısı, tarım başlamasından sonra çok uzun süre durdu: geleneksel karşılıklı evlilik uygulamaları (yerel endogami), insanların köyden ayrılmalarını önlemiş gibi gözüküyor ve aynı zamanda zaman içinde nüfus birikimine yol açmış olabilir (ve kadın kaçırma olayları köylerin bitişik şekline zorlamış olabilir). Öte yandan, başlangıçtan itibaren yerleşik hayatın ve tarımın ortaya çıkmasına tanık olan Fırat toplumlarının, kendilerini Evcil Üretim Moduna ayarlamaları için yüzyılları olmuş; bu evlilik esnekliği, Geç Neolitik Dönem boyunca Kuzey Mezopotamya’ya yavaş yavaş küçük tarım yerleşimlerinin yayılmasını sağlamış ve herhangi belirli bir yerleşimde nüfusun yoğunlaşmasını engellemiş olduğu iddia edilebilir.
Orta Anadolu’daki Geç Neolitik mega köylerin ortaya çıkışı ve ortadan kalkması tam olarak anlaşılamamıştır. Güney Doğu Anadolu’da, karışık-tarım ekonomisinin (ve sosyal karşılığı, Ev içi Üretim Modu) ilk ortaya çıktığı alan olarak, bu büyük tarımsal yerleşimler bilinmedikleri için, daha da şaşırtıcıdır. Bu bilmeceyi ele almak için, arkeolojik verilerin salt okunması, ikna edici açıklamaların dışında kalacaktır. Mutlaka uygun etnolojik analizlerle desteklenen, sosyolojik bir bakış açısı benimsemek gerekir. Bu açıdan bakıldığında, ilk önce anlaşılması gereken unsur, çiftçiliğin benimsenmesinin uzun vadede avcı-toplayıcı toplum yapısını derinden değiştirmiş olmasıdır; özellikle, evlilik ittifaklarının, akrabalık grubu içinden çok, dış dünya ile gerçekleştiği düşünülmektedir. İkinci nokta da, bu iç düzenlemenin çok ağır ve yavaş olması nedeniyle, mega-köylerin her yerde eşit görülmemesine yol açmış olabileceğidir. Yeni üretim moduna verilen sosyal tepki sonunda her yerde evlilik sisteminin açılmasına neden olmuştur. Ancak, bu tepki, tarımın Fırat havzasında olduğu gibi yavaş yavaş bağımsız bir şekilde çıkmasından ya da Orta Anadolu’daki yerel avcı-toplayıcılar tarafından hızlıca benimsenmesinden, belirgin şekilde farklı bir yol izlenmiş görünüyor. İkinci toplulukların sosyal yapısı, tarım başlamasından sonra çok uzun süre durdu: geleneksel karşılıklı evlilik uygulamaları (yerel endogami), insanların köyden ayrılmalarını önlemiş gibi gözüküyor ve aynı zamanda zaman içinde nüfus birikimine yol açmış olabilir (ve kadın kaçırma olayları köylerin bitişik şekline zorlamış olabilir). Öte yandan, başlangıçtan itibaren yerleşik hayatın ve tarımın ortaya çıkmasına tanık olan Fırat toplumlarının, kendilerini Evcil Üretim Moduna ayarlamaları için yüzyılları olmuş; bu evlilik esnekliği, Geç Neolitik Dönem boyunca Kuzey Mezopotamya’ya yavaş yavaş küçük tarım yerleşimlerinin yayılmasını sağlamış ve herhangi belirli bir yerleşimde nüfusun yoğunlaşmasını engellemiş olduğu iddia edilebilir.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Neolithisation, Ethno/socio-archaeology, Social Structure, Mega-sites, Spatial Endogamy, Kinship, Lineage, Neolitikleşme, Etno/sosyo-arkeoloji, Sosyal Yapı, Mega-köyler, Mekansal Endogami, Akrabalık, Soy Hattı
Kaynak
Anadolu Arkeolojisi Araştırmaları Dergisi
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
2
Künye
Bodet, C. (2019). Why are there no Neolithic mega-sites in the Anatolian
Euphrates basin? A socio-archaeological approach to the marital structure of early farming societies. Anadolu Arkeolojisi Araştırmaları Dergisi, (2), 21-51.
