Konya ovasındaki büyük toprak gruplarında V. A. mikoriza sporlarının izole edilmesi ve biyolojik gübre etkinliklerinin belirlenmesi

Tezin amacı, Konya Ovası büyük toprak gruplarındaki spor sayılarının ve topraklarda yetişen çeşitli kültür ve kültür dışı bitkilerin mikorizal inokulasyon oranlarının belirlenmesidir. Bu amaçla büyük toprak gruplarının 0-20 cm derinliğindeki rizosfer bölgesi toprağından örnekleme yapılarak toprak gruplarının mikoriza spor sayıları ve toprak örneği alınan yerlerde yetişen bitki köklerinin mikorizal infeksiyon oranları belirlenmiştir. Bunlara ilave olarak; çalışmanın ikinci kısmında tuzlu-alkali büyük toprak grubundan izole edilen doğal sporlar, Ç. Ü.'den temin edilen 8 saf ve yabancı kültür ile yerli ve yabancı kültürlerin karışık olarak verildiği toplam 11 farklı mikoriza spor türünün buğday ve mısır bitkilerine aşılandığı bir sera çalışması yürütülmüştür. Arazi çalışma sonuçları göstermiştir ki; büyük toprak gruplarından hidromorfik allüviyal topraklardaki doğal mikorizal potansiyel diğer toprak gruplarınkinden daha yüksek (654 adet/10 g toprak) çıkmıştır. En düşük spor sayısı ise (58 adet/10 g toprak) allüviyal toprak grubundan elde edilmiştir. Diğer taraftan hem en yüksek (% 95) hem de en düşük (% 10) mikorizal infeksiyon oranı soğan bitkisinden elde edilmiştir. i Yerli doğal sporlar diğer mikoriza spor türlerinin buğday ve mısır bitkilerinin gelişimi ve besin elementi alımı üzerine etkilerinin belirlendiği tezin sera çalışması sonuçlarına göre; toprakların spor sayıları ve infeksiyon oranları toprakların fiziksel ve kimyasal özelliklerinden etkilenmiştir. Buna paralel olarak, spor sayısı ile (ve sporokarp içeriği ile) kireç, silt ve organik madde arasında pozitif ve önemli (sırasıyla r= 0.522 *, r= 0.668 ** ve r= 0.553 *) bir korelasyon elde edilirken, pH, EC, kil, kum, toplam N ve elverişli P, K, Ca, Fe, Cu, Mn ve Zn arasında (sırasıyla r= -0.373, r= -0.028, r= -0.345, r= -0.391, r= -0.197, r= -0.227, r= -0.069, r= -0.133, r= -0.056, r= -0.061, r= -0.084 ve r= -0.116) ise negatif fakat önemli olmayan bir korelasyon elde edilmiştir. Aynı şekilde, toplam spor sayısı ile Mg ve B, yine toplam spor sayısı ile mikorizal infeksiyon oranı ve kök uzunluğu arasında pozitif ancak önemsiz bir korelasyon (sırasıyla r= 0.075, r= 0.502 r= 0.186, r= 0.294) elde edilmiştir. Yine infeksiyon oranı ile toprak pH'sı, kireç, kum, K, Mg, B içeriği ile toplam spor sayısı ve bitki kök uzunluğu arasında pozitif ve önemsiz (sırasıyla r= 0.114, r= 0.275, r= 0.254, r= 0.126, r= 0.223, r= 0.225, r= 0.186 ve r= 0.238) ilişkiler belirlenirken Ca içeriği ile negatif ve önemli (r= -0.633)* ve ayrıca EC, kil, silt, organik madde, total N, elverişli P, Fe, Cu, Mn ve Zn ile de negatif ve önemsiz (r= -0.315, r= -0.243, r= -0.098, r= -0.017, r= -0.103, r= -0.103, r= - 0.318, r= -0.440, r= -0.040 ve r= -0.104) ilişkiler belirlenmiştir. Serada yapılan buğday ve mısır denemelerinin her ikisinde de mikoriza aşılaması bitki gelişimini artırmıştır. Mikorizal aşılamalarla bitkilerin mikro ve makro besin element alımları artmıştır. Genel olarak, buğday bitkisinin boy uzunluğu, bin dane ağırlığı ve dane verimi üzerinde yerli doğal mikoriza sporları etkili olurken mısır bitkisinin kök üstü-kök yaş ve kuru ağırlıklarını artırmada ise G. etunicatum spor türü etkili olmuştur.

The primary purpose of the present study is to determine the isolated spore count from some major soil groups in Konya Plain and the arbuscular-mycorrhizal (AM) colonization of plants and spore counts in these soils. For this purpose, mycorrhiza spore counts and mycorrhizal infection incidences in plant roots, grown in the places where the soil samples were collected, were determined by being sampled from rhizospher zone soil present in the depth of 0-20 cm under the major soil groups. In the second step of the study, it was conducted by a glasshouse study that a total of 11 spores, e.g. the natural spores isolated from salty-alkali major soil group, 8 pure and strange culture obtained from Çukurova University and native and strange cultures, were inoculated to the wheat (Triticum vulgare) and corn (Zea mays) as a mix form. The land study results showed that the natural mycorrhizal potential (654 mycorrhiza spore/ 10 g air-dried soil) in hydromorfic alluvial soils from the major soil groups were found higher than that of other soil groups while the lowest spore count was found as 58 mycorrhiza spore/ 10 g air-dried soil in the alluvial soil group. Both the highest (95 %) and the lowest (10 %) mycorrhizal infection incidences were observed in the onion (Allium cepa). According to the glasshouse study results in which the effects of native natural spores and mentioned other mycorrhiza spore species on the growth and nutrient uptake of wheat and corn were determined, it was concluded that the spore counts and infection incidences of iii soils were affected from the physical and chemical properties of the soils. In parallel to these results, a positive and significant correlation between spore count (including sporocarp) and substances, e.g. CaCO3, silt and organic matter content was determined to be r= 0.522 *, r= 0.668** and r= 0.553 *, respectively while a negative, but insignificant correlation between spore count and other parameters, e.g., pH, EC, clay, sand, total nitrogen and minerals, e.g. N and available P, K, Ca, Fe, Cu, Mn and Zn was determined as r= -0.373, r= -0.028, r= -0.345, r= -0.391, r= -0.197, r= -0.227, r= -0.069, r= -0.133, r= -0.056, r= -0.061, r= -0.084 and r= - 0.116, respectively. Likewise, a positive, but insignificant correlation between total spore count and other factors, e.g. Mg, B mychorrizal infection incidence and root length was found to be r= 0.075, r= 0.502 r= 0.186, r= 0.294, respectively. There was also a positive and insignificant correlation between infection incidence and the factors, e.g. soil pH, lime content, sand amount, K, Mg, B, total spore count and plant root length (r= 0.114, r= 0.275, r= 0.254, r= 0.126, r= 0.223, r= 0.225, r= 0.186 and r= 0.238, respectively) while a negative and significant correlation (r= -0.633)* between infection incidence and Ca content; however, negative and insignificant correlations between infection incidence and other factors and substances, e.g. EC, clay, silt, organic matter, total nitrogen, available P, Fe, Cu, Mn and Zn were determined to be r= -0.315, r= -0.243, r= -0.098, r= -0.017, r= -0.103, r= -0.103, r= - 0.318, r= -0.440, r= -0.040 and r= -0.104. Mycorrhiza inoculation was observed to increase the plant growth rate in both wheat and corn experiments conducted in the glasshouse. Micro and macro nutrient element uptakes were increased by the mycorrhizal inoculations. In general, native natural mycorrhiza spores had an effect on the length, thousand grain weight and grain yield while G. etunicatum species had an effect to increase plant shoot-root wet and dry weights of corn.