Uluslararası Hukukta İnsani Müdahale ve Koruma Sorumluluğu: Meşruiyet Sorunu Bağlamında Bir Değerlendirme

Uluslararası gündemde sıklıkla konu olan, uluslararası toplumda giderek kabul gören ve uluslararası hukukta sürekli tartışılan insani müdahale ve koruma sorumluluğu yaklaşımları kapsamında yapılan müdahale girişimleri, sivilleri ağır insan hakları ihlalleri ve ölümlerden kurtarma gibi ulvi amaçları bakımından etik meşruiyete sahip olmasına rağmen; temel uluslararası hukuk normları olan egemenliğin dokunulmazlığı, kuvvet kullanmama ve iç işlerine karışmama ilkeleri açısından uluslararası hukukla çelişkili durumdadır. İnsani müdahaleyle halefi koruma sorumluluğu ve korurken sorumluluk, sorumlu koruma ve odak noktaları girişimleri gibi açılımlarının içeriğindeki sorunlar ve uygulamaların olumsuz sonuçları doğrultusunda meşruiyetin sağlanması için gidilecek çok uzun bir yol olduğu aşikardır. Buna rağmen, koruma sorumluluğu insan haklarının, uluslararası barış ve güvenliğin sağlanması için devlet içi çatışmalarda sivillerin korunması amacıyla müdahale hakkını uluslararası hukuka dahil etmeye çalışarak Westphalian egemenliğe meydan okumaya devam etmektedir. İnsani krizlerin sayısı ve şiddetinin artması dikkate alınarak, koruma sorumluluğu yaklaşımı devlet içi çatışmalar karşısında çözümsüz kalan uluslararası hukukun dışında bırakılmamalıdır. Bunun için yaklaşımının aşamaları, sütunları ve kriterlerinin içerdiği eksiklikler ve muğlaklıklar giderilerek yeterli kurumsallaşma ve yapılanma sağlanmalıdır. Bu çalışmada insani müdahale ve koruma sorumluluğu yaklaşımlarının meşruiyet açısından mevcut durumu bütüncül bir yaklaşımla analiz edilerek literatüre katkı sağlamak amaçlanmıştır. Bu kapsamda yaklaşımların tanımı, kapsamı, içeriği, unsurları, kriterleri, düşünsel temelleri, kuramsal çerçevesi, savunan ve karşıt argümanları, yeni açılımları ve müdahale uygulamaları uluslararası hukuk normu ve örf ve adet hukuku normu oluşumu açısından meşruiyet bağlamında değerlendirilecektir. Yapılagelen müdahale girişimlerinin etkisi, meşruiyet zemininin zayıflığı, içerik eksiklikleri, karar alma süreçlerindeki keyfi ve seçici davranışlar, kötü uygulamalar ve istismar durumlarının pozitif uluslararası hukuk normu ve teamül oluşumunu nasıl engellediği ele alınacaktır.

Although intervention attempts made within the scope of humanitarian intervention and responsibility to protect approaches, which are frequently discussed in the international agenda, increasingly accepted in the international community and constantly discussed in international law, has ethical legitimacy for its lofty purposes such as saving civilians from serious human rights violations and deaths; it is in contradiction with international law in terms of the principles of immunity of sovereignty, non-use of force and non-interference in internal affairs, which are the basic international legal norms. It is obvious that still there is a long way to go to gain legitimacy in line with the problems in the content of responsibility to protect the successor of humanitarian intervention and its expansions such as responsibility while protecting, responsible protection and focal points and negative consequences of practices. Despite this, the responsibility to protect continues to challenge Westphalian sovereignty by trying to incorporate the right to intervene in international law for the protection of civilians in intra-state conflicts in order to ensure international peace and security. Considering the increasing number and severity of humanitarian crises, the responsibility to protect approach should not be left out of international law, which remains unsolved in the face of intra-state conflicts. For this, adequate institutionalization and structuring should be provided by eliminating the deficiencies and ambiguities of the stages, columns and criteria of the approach. In this study, it is aimed to contribute to the literature by analyzing the current situation of humanitarian intervention and protection responsibility approaches in terms of legitimacy with a holistic approach. In this context, the definition, scope, content, elements, criteria, intellectual foundations, theoretical framework, defending and opposing arguments, new expansions and intervention practices of approaches will be evaluated in the context of legitimacy in terms of the formation of international legal norms and customary law norms. The impact of the ongoing intervention attempts, the weakness of the legitimacy ground, the deficiencies in their content, the arbitrary and selective behaviors in the decision-making processes, bad practices and abuse situations will be discussed.