Fırat-Dicle Havzası ve Irak Su Yapıları

Su, canlıların hayatlarını sürdürürken her türlü işlerinde ihtiyaç duydukları temel bir maddedir. İnsanlığın ilk devrelerinde sadece içme-kullanma, tarım ve ulaşım için önemli görülen suyun günümüzde gelişen teknoloji ve şehirleşmeye bağlı olarak önemi çok daha fazla artış göstermektedir. İnsan faaliyetlerinin kaçınılmaz bir sonucu olarak suyun sadece kullanımı değil kullanılmış suların bile tekrar kullanımı gündeme gelmektedir. Doğduğu ülkeden başka bir ülkeye geçen akarsular “Sınır Aşan Su” olarak isimlendirilir. Bu akarsulardan bazıları yer yer iki ülke arasında sınır hattını oluşturarak “Sınır Oluşturan Su” işlevini görmektedir. Sınır aşan ve sınır oluşturan çok uluslu akarsu havzalarının sayısı 200’ün üzerinde olup kıta alanlarının yaklaşık yarıya yakın kısmını kaplamaktadır. Bunlardan birçoğu iki veya daha fazla ülke arasında geçerli ve üzerinde ittifakla anlaşma sağlanmış kanunlar olmadan kullanılmaktadır. BM tarafından yayınlanmış olan “Uluslararası Akarsu Havzaları” listesinde Fırat ve Dicle nehirleri ve bu nehirlerin yan kollarının oluşturduğu Su Toplama Havzası da yer almaktadır. 17 alt havzadan oluşan Fırat ve Dicle’nin su toplama havzasının alanı bu listede 884.000 km2 olarak verilmektedir. Fırat ve Dicle akarsuları, Türkiye’nin sınır-aşan suları olup gerek bulundukları bölgede taşıdıkları önem, gerekse gösterdikleri çeşitlilik açısından, fevkalade ilgi çekici, üzerlerinde kamu kuruluşları, bilim ve siyaset mensuplarınca, başka ülkelerdeki durumlarla da kıyaslamalar dâhil, daha kapsamlı inceleme ve araştırma yapılması gereken akarsu havzalarıdır. Fırat, Dicle Havzasında Türkiye, Irak ve Suriye ortak çalışma ve bilgi paylaşımı gerçekleştirmedikleri sürece havzaya komşu olmayan ülkelerin (İsrail) dikkati ve su kullanım isteği ön plana çıkacaktır. İvedilikle Suriye ve Irak’ta bulunan siyasi belirsizliklerin ve kargaşanın yok edilmesinden sonra ortak çalışmalar hızlı bir şekilde başlamalıdır. Bu çalışmada, Fırat ve Dicle akarsularının Ortadoğu ülkeleri açısından önemi dikkate alınarak Irak Cumhuriyeti sınırları içerisindeki durumu ele alınmaktadır. Irak’ta bu akarsular ve kolları üzerine yapılmış olan baraj, bağlama ve suyolları hakkında bilgi verilmektedir. Sınır aşan akarsu havzası (Uluslararası Havza) olan Fırat, Dicle havzasında, özellikle tüm toprakları bu havzada bulunan Irak Cumhuriyetinin Suriye ve Türkiye’nin ortaklaşa yapması gereken çalışmalar da sonuç kısmında verilmektedir.

Water is a basic substance that is need by living creatures for all kinds of works while they are maintaining their lives. Importance of water that was seen as important for only drinking-using, agriculture and transportation in the early period of humankind, increases much more in connection with developing technology and urbanization. As an inevitable result of human activities, not only use of water but also re-use of used water is brought to agenda. Rivers, flowing from countries in which their sources are located to another country, are called "Transboundary Water". Some of these rivers act as "Border Water" by creating border line between two countries from place to place. There are more than 200 international border water and transboundary river basins and they cover almost half of continent areas. Many of them are used with laws that are applicable between two or more countries and that are not unanimously agreed on. "International River Basins" list which was published by UN, also includes Drainage Basin formed by Euphrates and Tigris rivers and their tributaries. Area of Euphrates and Tigris rivers' drainage basin which consists of 17 sub-basins, is given as 884.000 km2 in this list. Euphrates and Tigris rivers are Turkey's transboundary water and they are river basins which are exceptionally interesting in terms of both their importance in their region and their diversity and should be analyzed and examined more comprehensively by public institutions, members of science and politics including comparisons with the situations in other countries. As long as Turkey, Iraq and Syria don't perform collaborative work and information sharing in Euphrates, Tigris Basin, attention and water use demands of countries (Israel) which are not neighbors of the basin will come into prominence. Collaborative works should begin immediately after eliminating political uncertainties and conflicts in Syria and Iraq urgently. In this study, situation of Euphrates and Tigris rivers in Republic of Iraq is discussed by considering their importance for Middle Eastern countries. Information is given about dams, connections and waterways constructed on these rivers and their tributaries in Iraq. Also works that should be jointly done in Euphrates, Tigris basin which is transboundry river basin (International Basin) by Turkey, Syria and especially Republic of Iraq whose entire territory is located on this basin, are given in the result part.