Türkiye-İran ilişkileri (1923-1960)
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2010-09-23
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Orta Doğu coğrafyasının önemli ve büyük devletlerinden olan Türkiye ve İran'ın binlerce yıllık geçmişe sahip siyasî ve kültürel ilişkileri vardır. Bu uzun ve zengin tarihi arka plan iki ülke arasında zaman zaman dostane zaman zaman gergin ilişkiler örüntüsünü oluştururken, kaçınılmaz olarak karşılıklı etkileşimi de beraberinde getirmiştir. Geçmişte siyasî/ideolojik çatışma, jeostratejik rekabet, ekonomik hâkimiyet ve dinî ihtilaflar nedeniyle karşı karşıya gelen iki ülke; Türkiye'de cumhuriyetin kurulması İran'da Kaçar Hanedanlığına son verilmesiyle birbirine yakınlaşmaya başlamışlardır. Bu yakınlaşmada her iki ülkede söz konusu değişimleri gerçekleştiren ve ülkelerinde batılılaşma politikaları uygulayan milliyetçi karizmatik liderlerin büyük etkisi olmuştur. Bu sayede iki ülke arasında süregelen ihtilafların halli ve ilişkilerin sağlam hukukî zemine oturtulması mümkün olabilmiş, iki ülkenin ilişkilerini gölgeleyen kuşku ve önyargı bulutları dağıtılmıştır. Ortak güvenlik kaygılarını taşımaları ekonomik ve toplumsal gelişmeyi arzulamaları ve milliyetçi, modernist yaklaşımları iki ülkeyi yekdiğeriyle işbirliğine daha çok itmiştir. Yine iki ülkeyi tehdit eden ayrılıkçı/Kürtçü akımlarla ortaklaşa mücadele zarureti de iki ülke ilişkilerini etkileyen bir diğer faktör olmuştur. Yabancı aktörlerin de müdahil olduğu bu süreçte iki devlet birbirleriyle rekabet ve çatışma yerine uzlaşma ve işbirliği siyasetini takip ettikleri sürece kârlı çıkacaklarının farkında olarak ilişkilerini bu doğrultuda sürdürmeye gayret etmişlerdir. Ancak içsel ve dışsal bir dizi faktörün izin verdiği ölçüde bu politika sürdürülebilmiş ve bölgesel işbirliği çabalarında da ortak hareket ederek birlikte yer almışlardır.
The relations of Turkey and Iran, which are important and strong states in the Middle-East, date back to thousands years ago. The relations which characterised sometimes with tension sometimes with friendship have caused an inevitable interaction between the two countries throughout history. The two states, which confronted with each other due to the reasons such as political/ideological tension, geo-strategical rivalry, economic hegemony and religious contraversy in the past, have started to get closer to each other since the foundation of Turkish Republic in Turkey and since the owerthrown of the Kaçar dynasty in Iran. In improving the relations of the two states the nationalist charismatic leaders who have been the main actors in change and Westernisation policies, have played very important roles. Thus, the contraversies between the two countries have been solved and the relations have been placed a solid legal ground, ending the suspicion and prejudice characterised the relationships between the two states for a long time. The common security concerns, aspiration for economic and social development and nationalist modernist aprroaches have forced each country to cooperate with the other one. Moreover, the necessity for common combat against seperatist Kurdish movement which thretaens both states is another factor which affect the two countries' relations. In the process which foreign (outsider) actors have also involved, the two states recognised that if they develop peaceful agreement and cooperation instead of rivalry and conflict, it would be more in favour of them, and they shape their relations accordingly. They have sustained this policy as long as internal and external factors let to do so and they have taken place in regional cooperations, acting together.
The relations of Turkey and Iran, which are important and strong states in the Middle-East, date back to thousands years ago. The relations which characterised sometimes with tension sometimes with friendship have caused an inevitable interaction between the two countries throughout history. The two states, which confronted with each other due to the reasons such as political/ideological tension, geo-strategical rivalry, economic hegemony and religious contraversy in the past, have started to get closer to each other since the foundation of Turkish Republic in Turkey and since the owerthrown of the Kaçar dynasty in Iran. In improving the relations of the two states the nationalist charismatic leaders who have been the main actors in change and Westernisation policies, have played very important roles. Thus, the contraversies between the two countries have been solved and the relations have been placed a solid legal ground, ending the suspicion and prejudice characterised the relationships between the two states for a long time. The common security concerns, aspiration for economic and social development and nationalist modernist aprroaches have forced each country to cooperate with the other one. Moreover, the necessity for common combat against seperatist Kurdish movement which thretaens both states is another factor which affect the two countries' relations. In the process which foreign (outsider) actors have also involved, the two states recognised that if they develop peaceful agreement and cooperation instead of rivalry and conflict, it would be more in favour of them, and they shape their relations accordingly. They have sustained this policy as long as internal and external factors let to do so and they have taken place in regional cooperations, acting together.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Turkish-Iran relations, Türk-İran ilişkileri, Sadabad Pact, Sadabat Paktı, Muhammed Rıza Pehlevi, Middle East policy, Ortadoğu politikası, Middle East, Ortadoğu, Kurdish, Kürtler, Baghdad Pact, Bağdat Paktı, Rebellion of Ararat, Ağrı Dağı İsyanı, Rebellions, Ayaklanmalar
Kaynak
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
Künye
Kara, P. (2010). Türkiye-İran ilişkileri (1923-1960). Selçuk Üniversitesi, Yayımlanmış doktora tezi, Konya.
