Türkiye'deki bireylerin gıda etiği farkındalığının hayvansal gıda tüketim tercihleri üzerine etkisinin belirlenmesi
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2024
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Gıdanın stratejik bir konum kazandığı günümüzde, gıda ile ilişkili bireysel etik farkındalığın ve gıda tüketim tercihlerinin altında yatan motivasyon kaynaklarının daha iyi anlaşılması ve bilinçli gıda seçimini neyin etkilediğini belirlemeye yönelik artan bir ihtiyaç vardır. Gıda etiği farkındalığını ölçmeye yarayan bir ölçüm aracının bulunmaması nedeniyle çalışmada Türkiye'deki bireylerin gıda etiği farkındalığını ölçmeye yarayacak bir ölçüm aracı geliştirmek ve bu sayede toplumun gıda etiği farkındalığını ve bu durumun tüketim tercihleri ve tüketim tercihlerini etkileyen motivasyon kaynakları üzerine etkisini belirlemek amaçlandı. Gıda etiği farkındalık ölçeğinin geliştirilmesi amacıyla Türkiye'nin 12 istatistiki bölgesi düzeyinde cinsiyet ve eğitim kategorilerine göre tabakalı örneklem uygulanarak elde edilen verilere (npilot1=300, npilot2=300) açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri uygulandı. Ölçek ve alt faktör puanlarının anlamlılık düzeylerini belirlemek için (ntoplam=1.083) iki grup içeren değişkenlerin analizlerinde Mann-Whitney U testi, ikiden fazla gruplarda Kruskal Wallis-H Testi, gruplar arasındaki anlamlı farklılıkların tespitinde Bonferroni düzeltmeli Dunn testinden yararlanıldı. İki nitel değişkenin kategorileri arasındaki anlamlılık düzeylerini belirlemek için Pearson Ki-Kare Testi, anlamlı farklılıkların tespiti için ise İki Oran Z Testi gerçekleştirildi. Çalışmada toplam açıklanan varyans oranı %60,5, iç tutarlılık düzeyi 0,81 ve model uyum indeksleri mükemmel veya kabul edilebilir uyum aralığında olan beş faktör ve 17 yargıdan oluşan geçerli ve güvenilir bir ölçek yapısı elde edildi. Gıda etiği farkındalığı ile yaş, ikamet edilen il, eğitim düzeyi, meslek, çalışma süresi, gelir düzeyi, hayvansal gıda tüketim tercihleri, hayvansal gıda tüketim tercihlerini etkileyen faktörler, etik eğitimi alıp almama durumu, gıda etiği kurullarının olmasının bu alandaki sorunların giderilmesine katkı sağlayıp sağlamayacağına ilişkin görüşler arasında anlamlı düzeyde bir ilişki olduğu tespit edildi (p<0,001). Türkiye'nin tüketici profilinin %1,8'inin vegan, %2,6'sının vejetaryen, %0,7'sinin peskateryan, %76,3'ünün omnivor, %18,6'sının ise etik omnivor olduğu; genel olarak genç, kadın ve öğrenci olma durumunun, yüksek eğitim düzeyinin, daha düşük çalışma süresinin, etik konusunda eğitim alma durumunun ve gıda etiği kurullarının olmasının bu alandaki sorunların giderilmesine katkı sağlayacağına ilişkin farkındalığın vegan ve/veya vejetaryen beslenme tarzı ile gıda tüketim tercihlerinin altında yatan etik nedenlerle ilişkili motivasyon kaynaklarının tercihinde etkili olduğu belirlendi (p<0,001). Gıda etiği farkındalığı ölçeğinin geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olduğu, gıda etiği farkındalığı seviyesindeki artışın etik gıda tüketimini pozitif yönde etkilediği ve etik tüketim tercihinde özellikle sağlık, ekoloji ve hayvan hakları/refahı gibi iyi bir amaca hizmet eden faktörlerin belirleyici olduğu sonucuna varılabilir.
Nowadays, when food has gained a strategic position, there is an increasing need to understand better individual ethical awareness related to food and the motivational sources underlying food consumption choices and to determine what affects conscious food choice. Since there is no measurement tool to reveal food ethics awareness, the study aimed to develop a measurement tool to measure the food ethics awareness of individuals in Turkey and thus to determine the food ethics awareness of the society and the effect of this situation on consumption preferences and motivation sources that affect consumption preferences. To develop the food ethics awareness scale, explanatory and confirmatory factor analyses were applied to the data obtained by using stratified sampling according to gender and education categories at the level of 12 statistical regions of Turkey (npilot1=300, npilot2=300). To determine the significance levels of the scale and sub-factor scores (ntotal = 1.083), the Mann-Whitney U test was used in the analysis of variables containing two groups, the Kruskal Wallis-H Test was used in more than two groups, and the Dunn test with Bonferroni correction was used to detect significant differences between groups. The Pearson Chi-Square Test was used to determine the significance levels between the categories of two qualitative variables, and the Two Proportion Z Test was used to determine the significant differences. The study obtained a valid and reliable scale structure consisting of five factors and 17 items with a total explained variance rate of 60,5%, an internal consistency level of 0,81, and model fit indices in the range of perfect or acceptable fit. It was determined that there was a significant relationship between food ethics awareness and age, province of residence, level of education, profession, years of work, income level, animal food consumption preferences, factors affecting animal food consumption preferences, whether or not to receive ethics training, and opinions on whether or not having food ethics committees would contribute to the elimination of problems in this area (p<0,001). It was determined that 1,8% of Turkey's consumer profile is vegan, 2,6% is vegetarian, 0,7% is pescatarian, 76,3% is omnivorous, and 18,6% is ethical omnivorous; and that being young, female, and student, having a higher level of education, fewer years of work, having received training in ethics, and awareness that the existence of food ethics committees will contribute to the elimination of problems in this area are effective in the preference of motivational sources related to ethical reasons underlying vegan and/or vegetarian diets and food consumption preferences (p<0,001). It can be concluded that the food ethics awareness scale is a valid and reliable measurement tool, that the increase in the level of food ethics awareness positively affects ethical food consumption, and is effective in determining ethical consumption preferences, especially factors that serve a good purpose, especially health, ecology and animal rights/welfare.
Nowadays, when food has gained a strategic position, there is an increasing need to understand better individual ethical awareness related to food and the motivational sources underlying food consumption choices and to determine what affects conscious food choice. Since there is no measurement tool to reveal food ethics awareness, the study aimed to develop a measurement tool to measure the food ethics awareness of individuals in Turkey and thus to determine the food ethics awareness of the society and the effect of this situation on consumption preferences and motivation sources that affect consumption preferences. To develop the food ethics awareness scale, explanatory and confirmatory factor analyses were applied to the data obtained by using stratified sampling according to gender and education categories at the level of 12 statistical regions of Turkey (npilot1=300, npilot2=300). To determine the significance levels of the scale and sub-factor scores (ntotal = 1.083), the Mann-Whitney U test was used in the analysis of variables containing two groups, the Kruskal Wallis-H Test was used in more than two groups, and the Dunn test with Bonferroni correction was used to detect significant differences between groups. The Pearson Chi-Square Test was used to determine the significance levels between the categories of two qualitative variables, and the Two Proportion Z Test was used to determine the significant differences. The study obtained a valid and reliable scale structure consisting of five factors and 17 items with a total explained variance rate of 60,5%, an internal consistency level of 0,81, and model fit indices in the range of perfect or acceptable fit. It was determined that there was a significant relationship between food ethics awareness and age, province of residence, level of education, profession, years of work, income level, animal food consumption preferences, factors affecting animal food consumption preferences, whether or not to receive ethics training, and opinions on whether or not having food ethics committees would contribute to the elimination of problems in this area (p<0,001). It was determined that 1,8% of Turkey's consumer profile is vegan, 2,6% is vegetarian, 0,7% is pescatarian, 76,3% is omnivorous, and 18,6% is ethical omnivorous; and that being young, female, and student, having a higher level of education, fewer years of work, having received training in ethics, and awareness that the existence of food ethics committees will contribute to the elimination of problems in this area are effective in the preference of motivational sources related to ethical reasons underlying vegan and/or vegetarian diets and food consumption preferences (p<0,001). It can be concluded that the food ethics awareness scale is a valid and reliable measurement tool, that the increase in the level of food ethics awareness positively affects ethical food consumption, and is effective in determining ethical consumption preferences, especially factors that serve a good purpose, especially health, ecology and animal rights/welfare.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Gıda Etiği, Gıda Etiği Farkındalığı, Gıda Tüketim Tercihleri, Ölçek, Food Ethics, Food Ethics Awareness, Food Consumption Preferences, Scale
Kaynak
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
Künye
Çelik, E. (2024). Türkiye'deki bireylerin gıda etiği farkındalığının hayvansal gıda tüketim tercihleri üzerine etkisinin belirlenmesi. (Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
