Tip 2 Diyabetli Obez Olan ve Olmayan Bireylerde Kardiyovasküler Risk Faktörleri ve Diyabet Öz Yönetiminin İncelenmesi

Bu araĢtırmanın amacı, obez olan ve olmayan tip 2 diyabeti olan bireylerin kardiyovasküler risk faktörlerini ve diyabet öz yönetim düzeylerini belirlemek; diyabet öz yönetimini etkileyen değiĢkenleri incelemektir. AraĢtırmanın örneklemi 166‟sı obez 166‟sı da obez olmayan 332 Tip 2 diyabetli bireyden oluĢmaktadır. AraĢtırma 01.02.2022-01.06.2022 tarihleri arasında Malatya ilinde yer alan bir Aile Sağlığı Merkezinde yapılmıĢtır. AraĢtırma verileri KiĢisel Bilgi formu, Diyabet Öz Yönetim Ölçeği kullanılarak toplanmıĢtır. Verilerin analizinde sayı, yüzde, ortalama, standart sapma, bağımsız gruplarda t testi, ANOVA testi ve çoklu regresyon analizi kullanılmıĢtır. AraĢtırmaya katılanlan obez bireylerin yaĢ ortalamasının 53,60±7,44, %70,5‟inin kadın, obez olmayan bireylerin ise yaĢ ortalamasının 54,48±6,87, %48,2‟sinin kadın olduğu tespit edilmiĢtir. Obez olan ve olmayan bireylerde glikoz yönetimi alt boyut puanı hariç diyet kontrolü, fiziksel aktivite ve sağlık hizmetleri kullanımı alt boyut puan ortalaması açısından istatistiksel olarak anlamlı fark tespit edilmiĢtir (p<0,05). Obez bireylerde yaĢ (β=0,553), cinsiyet (β=0,682), eğitim durumu (β=0,912), birlikte yaĢadığı kiĢiler (β=0,663), diyabet hastalık süresi (β=0,824), diyabet tedavi Ģekli (β=0,329), diyabet ile ilgili eğitim alma durumu (β=0,803) ve baĢka kronik hastalık varlığının (β=0,458) diyabet öz yönetim düzeyi üzerinde ileri düzeyde yordayıcısı olduğu saptanmıĢtır (p<0,001). Bu belirleyici faktörlerin diyabet öz yönetim düzeyi üzerindeki değiĢimin % 67,9‟unu açıkladığı belirlenmiĢtir. Obez olmayan bireylerde ise yaĢ (β=0,724), cinsiyet (β=0,548), medeni durumu (β=0,442), eğitim durumu (β=0,719), birlikte yaĢadığı kiĢiler (β=0,504), diyabet hastalık süresi (β=0,766), diyabet tedavi Ģekli (β=0,548), diyabet ile ilgili eğitim alma durumu (β=0,601) ve diyabete bağlı komplikasyon varlığının (β=0,781) diyabet öz yönetim düzeyi üzerinde ileri düzeyde yordayıcısı olduğu saptanmıĢtır (p<0,001). Bu belirleyici faktörlerin diyabet öz yönetim düzeyi üzerindeki değiĢimin % 63,8‟ini açıkladığı saptanmıĢtır. Obez ve obez olmayan Tip 2 diyabetli bireylerin kardiyovasküler risk faktörleri ile total kolesterol, HDL, LDL, sistolik ve diastolik kan basıncı, alkol kullanma ve tuz tüketimi değiĢkenleri arasında anlamlı fark bulunmazken (p>0,05), trigliserid düzeyi, antihipertansif ilaç kullanımı, 1. derece akrabalarda kalp hastalığı varlığı ve düzenli fiziksel aktivite yapma durumu arasında anlamlı fark bulunmuĢtur (p<0,05) Sonuç olarak obez olan ve olmayan bireylerin diyabet öz yönetim toplam puanlarının düĢük olduğu bulunmuĢtur. Obez bireylerin lipid (total kolesterol, HDL, LDL, trigliserid) profillerinin obez olmayanlara göre daha yüksek olduğu belirlenmiĢtir. Ayrıca kardiyovasküler risk faktörleri açısından obez bireylerde tuzlu tüketen bireylerin oranı, obez olmayan bireylerde antihipertansif kullanım, birinci derece akrabalarda kalp hastalığı varlığı ve düzenli fiziksel aktivite yapanların oranı daha yüksektir. Bu sonuçlar doğrultusunda birinci basamakta sağlık hizmetlerinde tip 2 diyabeti olan bireylerin kardiyovasküler risk faktörleri açsından değerlendirilmesi, diyabet öz yönetimlerinin geliĢtirilmesi için programların planlanması önerilebilir

This research aims to determine the cardiovascular risk factors and diabetes self-management level of obese and non-obese individuals with type 2 diabetes; to examine variables that affect diabetes self-management. The sample of the study consisted of 332 Type 2 individuals, 166 of whom were obese and 166 were not obese. The research was carried out in a Family Health Center located in Malatya province between 01.02.2022 and 01.06.2022. Research data were collected using Personal Information form and Diabetes Self-Management Scale. Number, percentage, mean, standard deviation, independent groups t test, ANOVA test and multiple regression analysis were used in the analysis of the data. It was determined that the mean age of obese individuals was 53.60±7.44, 70.5% of them were female, and the average age of non-obese individuals was 54.48±6.87, 48.2% of them were female. A statistically significant difference was found between obese and non-obese individuals in terms of diet control, physical activity and health services use sub-dimension score average, excluding glucose management sub-dimension score (p<0.05). Age (β=0.553), gender (β=0.682), education level (β=0.912), cohabitants (β=0.663), duration of diabetes disease (β=0.824), type of diabetes treatment (β=0.329) in obese individuals ), education about diabetes (β=0.803) and presence of other chronic diseases (β=0.458) were found to be advanced predictors of diabetes self-management level (p<0.001). It was determined that these determinants explained 67.9% of the change in diabetes selfmanagement level. In non-obese individuals, age (β=0.724), gender (β=0.548), marital status (β=0.442), education level (β=0.719), cohabitants (β=0.504), duration of diabetes disease (β=0.766) ), diabetes treatment type (β=0.548), education about diabetes (β=0.601) and presence of diabetesrelated complications (β=0.781) were found to be advanced predictors of diabetes self-management level (p<0.001). It was determined that these determinants explained 63.8% of the change in diabetes self-management level. While there was no significant difference between cardiovascular risk factors and total cholesterol, HDL, LDL, systolic and diastolic blood pressure, alcohol use and salt consumption variables of obese and non-obese individuals with Type 2 diabetes (p>0.05), triglyceride level, antihypertensive drug use were not found. A significant difference was found between the presence of heart disease and regular physical activity in first-degree relatives (p<0.05) As a result, diabetes self-management total scores of obese and non-obese individuals were found to be low. It has been determined that lipid (total cholesterol, HDL, LDL, triglyceride) profiles of obese individuals are higher than non-obese individuals. In addition, in terms of cardiovascular risk factors, the rate of individuals consuming salt in obese individuals, antihypertensive use in non-obese individuals, presence of heart disease in first-degree relatives and those who do regular physical activity are higher. In line with these results, it may be recommended to evaluate individuals with type 2 diabetes in primary care in terms of cardiovascular risk factors and to plan programs to improve diabetes self-management.