Sağlık Okuryazarlığı, Sağlık İnancı ve Sağlık Arama Davranışının Sigarayı Bırakma Niyeti Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2022
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
The aim of this study is to first develop the Intention to Quit Smoking Scale and then to
examine the effect of health literacy, health belief and health seeking behavior on the intention to quit
smoking in individuals who smoke. It is also aimed to examine the general information about smoking
according to demographic information and to examine the intention to quit smoking according to
demographic and general information about smoking. A questionnaire form was used as data collection
tool in the research. In the first stage of the research, a total of 497 people were included in the
development of the IQSS, and field research was started after the scale development.The study
population of the research consists of smokers over the age of 15. In the research, convenience,
purposeful and snowball sampling methods were used together. A total of 1042 people were contacted.
As a result of removing the questionnaires that met the exclusion criteria from the study, a total of 925
participants were included in the study. Data analysis was carried out using SPSS and AMOS 20.0
package programs. In the research, first of all, analyzes were carried out for the validity and reliability
of the "Intention to Quit Smoking Scale". Then, demographic information and smoking characteristics
of the participants were calculated with descriptive statistics. As a result of examining the kurtosis and
skewness values of the data, it was determined that the data were normally distributed. Chi-square test
was used in the analysis of the relationships between categorical variables, t-test was used in the
difference analysis of the means of the paired groups, and one-way analysis of variance was used in the
difference analysis of the means of more than two groups regarding the measurement data. Relationships
between continuous variables were evaluated with Pearson correlation analysis and then multiple linear
regression analysis was performed. As a result of the analyses, it was determined that the "Intention to
Quit Smoking Scale" is a valid and reliable scale. In addition, it was determined that there was a
statistically significant difference in the intention to quit smoking according to the participants' previous
attempts to quit, the age at which they started smoking, the amount of cigarettes they use daily, the total
time they smoked, their income level and their Covid-19 status. It has been determined that there is a
statistically significant relationship between the intention to quit smoking and both health belief and
health seeking behavior. The relationship between the intention to quit smoking and health literacy is
not statistically significant. According to the multiple linear regression analysis performed, 31% of the
variation in the variance of intention to quit smoking is explained by the variables of health seeking
behavior and health belief model. In line with the results of the research, some suggestions were made.
Bu araştırmanın amacı öncelikle Sigarayı Bırakma Niyeti Ölçeği’nin geliştirilmesi ve ardından sigara kullanan bireylerde sağlık okuryazarlığı, sağlık inancı ve sağlık arama davranışının sigarayı bırakma niyeti üzerindeki etkisinin incelenmesidir. Araştırmada aynı zamanda demografik bilgilere göre sigara kullanımına ilişkin genel bilgilerin incelenmesi ve demografik ve sigara kullanımına ilişkin genel bilgilere göre sigarayı bırakma niyetinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak anket formu kullanılmıştır. Araştırmanın birinci aşamasında SBNÖ’nün geliştirilmesi sürecinde toplam 497 kişi dahil edilmiş, ölçek geliştirmenin ardından saha araştırmasına geçilmiştir. Araştırmanın çalışma evrenini 15 yaş üzeri sigara kullanan bireyler oluşturmaktadır. Araştırmada kolayda, amaçlı ve kartopu örnekleme yöntemleri bir arada kullanılmıştır. Veri toplama sürecinin ardından toplam 1042 kişiye ulaşılmıştır. Veri toplama süreci sonucunda araştırmadan dışlanma kriterlerini sağlayan anketlerin çıkarılması neticesinde toplam 925 katılımcı araştırmaya dahil edilmiştir. Veri analizi SPSS ve AMOS 20.0 paket programlarında gerçekleştirilmiştir. Araştırmada öncelikle “Sigarayı Bırakma Niyeti Ölçeği”nin geçerlilik ve güvenilirliğine yönelik analizler gerçekleştirilmiştir. Araştırma katılımcılarının demografik bilgileri ve sigara kullanımlarına ilişkin bilgiler tanımlayıcı istatistiklerle hesaplanmıştır. Araştırma verilerine ilişkin basıklık ve çarpıklık değerlerinin incelenmesi neticesinde verilerin normal dağıldığı tespit edilmiştir. Kategorik değişkenler arasındaki ilişkilerin analizinde ki-kare testi, ikili grupların ölçümsel verilere ilişkin ortalamalarının farklılık analizinde t testi, ikiden fazla gruplu değişkenlerin ölçümsel verilere ilişkin ortalamalarının farklılık analizinde tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Ölçümsel verilerin birbirleri ile ilişkisi pearson korelasyon analizi ile değerlendirilmiş ve sonrasında çoklu doğrusal regresyon analizi gerçekleştirilmiştir. Analizler neticesinde “Sigarayı Bırakma Niyeti Ölçeği”nin geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca katılımcıların daha önce bırakma denemesine, sigaraya başlama yaşlarına, günlük kullandıkları sigara miktarına, toplam sigara kullandıkları süreye, gelir düzeyine ve Covid-19 geçirme durumuna göre sigarayı bırakma niyetlerinin istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Sigarayı bırakma niyeti ile hem sağlık inancı hem de sağlık arama davranışı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Sigarayı bırakma niyeti ile sağlık okuryazarlığı arasındaki ilişki ise istatistiksel olarak anlamlı değildir. Gerçekleştirilen çoklu doğrusal regresyon analizine göre sigarayı bırakma niyeti varyansındaki değişimin %31’i sağlık arama davranışı ve sağlık inanç modeli değişkenleri tarafından açıklanmaktadır. Araştırma sonuçları doğrultusunda bir takım önerilere yer verilmiştir.
Bu araştırmanın amacı öncelikle Sigarayı Bırakma Niyeti Ölçeği’nin geliştirilmesi ve ardından sigara kullanan bireylerde sağlık okuryazarlığı, sağlık inancı ve sağlık arama davranışının sigarayı bırakma niyeti üzerindeki etkisinin incelenmesidir. Araştırmada aynı zamanda demografik bilgilere göre sigara kullanımına ilişkin genel bilgilerin incelenmesi ve demografik ve sigara kullanımına ilişkin genel bilgilere göre sigarayı bırakma niyetinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak anket formu kullanılmıştır. Araştırmanın birinci aşamasında SBNÖ’nün geliştirilmesi sürecinde toplam 497 kişi dahil edilmiş, ölçek geliştirmenin ardından saha araştırmasına geçilmiştir. Araştırmanın çalışma evrenini 15 yaş üzeri sigara kullanan bireyler oluşturmaktadır. Araştırmada kolayda, amaçlı ve kartopu örnekleme yöntemleri bir arada kullanılmıştır. Veri toplama sürecinin ardından toplam 1042 kişiye ulaşılmıştır. Veri toplama süreci sonucunda araştırmadan dışlanma kriterlerini sağlayan anketlerin çıkarılması neticesinde toplam 925 katılımcı araştırmaya dahil edilmiştir. Veri analizi SPSS ve AMOS 20.0 paket programlarında gerçekleştirilmiştir. Araştırmada öncelikle “Sigarayı Bırakma Niyeti Ölçeği”nin geçerlilik ve güvenilirliğine yönelik analizler gerçekleştirilmiştir. Araştırma katılımcılarının demografik bilgileri ve sigara kullanımlarına ilişkin bilgiler tanımlayıcı istatistiklerle hesaplanmıştır. Araştırma verilerine ilişkin basıklık ve çarpıklık değerlerinin incelenmesi neticesinde verilerin normal dağıldığı tespit edilmiştir. Kategorik değişkenler arasındaki ilişkilerin analizinde ki-kare testi, ikili grupların ölçümsel verilere ilişkin ortalamalarının farklılık analizinde t testi, ikiden fazla gruplu değişkenlerin ölçümsel verilere ilişkin ortalamalarının farklılık analizinde tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Ölçümsel verilerin birbirleri ile ilişkisi pearson korelasyon analizi ile değerlendirilmiş ve sonrasında çoklu doğrusal regresyon analizi gerçekleştirilmiştir. Analizler neticesinde “Sigarayı Bırakma Niyeti Ölçeği”nin geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca katılımcıların daha önce bırakma denemesine, sigaraya başlama yaşlarına, günlük kullandıkları sigara miktarına, toplam sigara kullandıkları süreye, gelir düzeyine ve Covid-19 geçirme durumuna göre sigarayı bırakma niyetlerinin istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Sigarayı bırakma niyeti ile hem sağlık inancı hem de sağlık arama davranışı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Sigarayı bırakma niyeti ile sağlık okuryazarlığı arasındaki ilişki ise istatistiksel olarak anlamlı değildir. Gerçekleştirilen çoklu doğrusal regresyon analizine göre sigarayı bırakma niyeti varyansındaki değişimin %31’i sağlık arama davranışı ve sağlık inanç modeli değişkenleri tarafından açıklanmaktadır. Araştırma sonuçları doğrultusunda bir takım önerilere yer verilmiştir.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Sağlık Arama Davranışı, Sağlık İnanç Modeli, Sağlık Okuryazarlığı, Sigarayı Bırakma Niyeti, Health Seeking Behavior, Health Belief Model, Health Literacy, Intention to Quit Smoking
Kaynak
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
Künye
Söyler, S., (2022). Sağlık Okuryazarlığı, Sağlık İnancı ve Sağlık Arama Davranışının Sigarayı Bırakma Niyeti Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi. (Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
