Meme kanseri taramalarına katılımda psiko-bilişsel değişkenlerin etkisi: Hangi değişken daha belirleyici?
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2024
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Araştırma, kadınların sahip olduğu sağlık inançları, kendi sağlıkları üzerindeki kontrol algıları, mevcut sağlık okuryazarlığı gibi psiko-bilişsel değişkenlerin meme kanseri taramalarına katılımlarına etkisini incelemek ve kadınların tarama programlarına katılımlarında bu psiko-bilişsel değişkenlerin etki düzeylerini anlamak amacıyla yapılmıştır. Tanımlayıcı- ilişkisel nitelikteki araştırmanın evrenini Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi Zekai Tahir Burak Ek Binası dahiliye polikliniklerine gelen 40-65 yaş arası 494 kadın oluşturmaktadır. Veriler Kişisel Bilgi Formu, Sağlık Algısı Ölçeği, Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği ve Champion Sağlık İnanç Modeli Ölçeği kullanılarak 1 Temmuz 2023- 30 Ekim 2023 tarihleri arasında araştırmacı tarafından toplanmıştır. Araştırmada ölçeklerin çalışma grubu güvenirliği cronbach alfa kat sayısı ile değerlendirilmiştir. Meme kanseri tarama programına katılımla ilişkili olan faktörlerin belirlenmesi için bivariate ve multivariate lojistik regresyon analizi kullanılmıştır. Katılımcıların taramalara katılım niyetlerinin belirleyicisi ise hiyerarşik regresyon analizi ile değerlendirilmiştir. Araştırmada etik kurul ve kurum izni alınmıştır. Çalışmada kadınların klinik meme muayenesi için %40,9'unun düzenli olarak doktora gittiği, %69,2'sinin mamografi çektirdiği ancak iki yılda bir mamografi çektirme oranı % 54,7 bulunmuştur. Mamografinin çekildiği ilk yaş aralığı 40-50'dir. Kadınların düzenli olarak meme kanseri taramalarına katılım niyetlerinin ortalaması ise 7,48±2,03'dir. Sosyodemografik özelliklerden yaş ve medeni durum ile mamografi katılım durumu arasında anlamlı bir ilişki saptanmıştır (p < 0,05). Düzenli beslenmenin, tarama programları ile ilgili bilgi almış olmanın ve aile öyküsünde kanser tanılı birey bulunanların katılım oranının yüksek olduğu bulunmuştur. Kadınların kontrol merkezi algısında, eleştirel sağlık okuryazarlığında ve sağlık inanç ölçeğinde bulunan duyarlılık, önemseme, sağlık motivasyonu, yarar alt boyutlarındaki puan artışının mamografi çektirme olasılığını 1,1-1,3 kat arasında arttırdığı bulunmuştur. Ancak sağlık okuryazarlığının diğer alt boyutları ile mamografi çektirme arasında bir ilişki bulunamamıştır. Ayrıca sağlık inanç ölçeğinin alt boyutu olan engel algısının puan artışının yaklaşık %15 oranında mamografi çektirme olasılığını azalttığı görülmüştür. Araştırma sonuçları meme kanseri tarama programlarına katılım uygulamalarının psiko-bilişsel etmenler göz önüne alındığında yüksek bir oranda olduğunu ancak istenilen seviyede olmadığını göstermiştir. Kadınların meme kanseri taramalarına katılımlarının daha etkin ve yüksek oranda arttırılması için katılımı etkileyen faktörlerin incelenmesi ve etkilerinin değerlendirilmesi önerilmektedir.
The research was conducted in order to examine the effect of psycho-cognitive variables such as women's health beliefs, perceptions of control over their own health, current health literacy on their participation in breast cancer screenings and to understand the impact levels of these psycho-cognitive variables on women's participation in screening programs. The population of the descriptive-relational research consists of 494 women between the ages of 40-65 who came to the internal medicine outpatient clinics of Ankara Training and Research Hospital Zekai Tahir Burak Annex Building. The data was collected by the researcher between July 1, 2023 and October 30, 2023 using the Personal Information Form, Health Perception Scale, Health Literacy Scale and Champion Health Belief Model Scale. Ethics committee and institutional permission was obtained for the study. In the study, the study group reliability of the scales was evaluated with the Cronbach alpha coefficient. Bivariate and multivariate logistic regression analysis were used to determine the factors associated with participation in the breast cancer screening program. The determinant of the participants' intention to participate in the scans was evaluated by hierarchical regression analysis. The permission of the ethics committee and the institution was obtained in the research. In the study, it was found that 40,9% of women went to the doctor regularly for clinical breast examination, 69.2% had mammography, but the rate of having mammography every two years was 54,7%. The first age range for mammography is 40-50. The average of women's intention to participate in regular breast cancer screenings is 7,48±2,03. A significant relationship was found between sociodemographic characteristics, age and marital status, and mammography participation status (p < 0,05). It was found that the participation rate of those who had a regular diet, received information about screening programs and had a family history of cancer was higher. It was found that an increase in scores in women's control center perception, critical health literacy, and sensitivity, caring, health motivation, and benefit sub-dimensions in the health belief scale increased the likelihood of having a mammogram by 1,1-1,3 times. However, no relationship was found between other sub-dimensions of health literacy and mammography. In addition, it has been observed that an increase in the score of perception of disability, which is the sub-dimension of the health belief scale, reduces the likelihood of having a mammogram by approximately 15%. Research results have shown that participation practices in breast cancer screening programs are at a high rate, but not at the desired level, considering psycho-cognitive factors. In order to increase women's participation in breast cancer screening more effectively and at a higher rate, it is recommended to examine the factors affecting participation and evaluate their effects.
The research was conducted in order to examine the effect of psycho-cognitive variables such as women's health beliefs, perceptions of control over their own health, current health literacy on their participation in breast cancer screenings and to understand the impact levels of these psycho-cognitive variables on women's participation in screening programs. The population of the descriptive-relational research consists of 494 women between the ages of 40-65 who came to the internal medicine outpatient clinics of Ankara Training and Research Hospital Zekai Tahir Burak Annex Building. The data was collected by the researcher between July 1, 2023 and October 30, 2023 using the Personal Information Form, Health Perception Scale, Health Literacy Scale and Champion Health Belief Model Scale. Ethics committee and institutional permission was obtained for the study. In the study, the study group reliability of the scales was evaluated with the Cronbach alpha coefficient. Bivariate and multivariate logistic regression analysis were used to determine the factors associated with participation in the breast cancer screening program. The determinant of the participants' intention to participate in the scans was evaluated by hierarchical regression analysis. The permission of the ethics committee and the institution was obtained in the research. In the study, it was found that 40,9% of women went to the doctor regularly for clinical breast examination, 69.2% had mammography, but the rate of having mammography every two years was 54,7%. The first age range for mammography is 40-50. The average of women's intention to participate in regular breast cancer screenings is 7,48±2,03. A significant relationship was found between sociodemographic characteristics, age and marital status, and mammography participation status (p < 0,05). It was found that the participation rate of those who had a regular diet, received information about screening programs and had a family history of cancer was higher. It was found that an increase in scores in women's control center perception, critical health literacy, and sensitivity, caring, health motivation, and benefit sub-dimensions in the health belief scale increased the likelihood of having a mammogram by 1,1-1,3 times. However, no relationship was found between other sub-dimensions of health literacy and mammography. In addition, it has been observed that an increase in the score of perception of disability, which is the sub-dimension of the health belief scale, reduces the likelihood of having a mammogram by approximately 15%. Research results have shown that participation practices in breast cancer screening programs are at a high rate, but not at the desired level, considering psycho-cognitive factors. In order to increase women's participation in breast cancer screening more effectively and at a higher rate, it is recommended to examine the factors affecting participation and evaluate their effects.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Meme Kanseri, Kanser Taramaları, Sağlık İnançları, Breast Cancer, Cancer Screenings, Health Beliefs
Kaynak
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
Künye
Genç, İ. (2024). Meme kanseri taramalarına katılımda psiko-bilişsel değişkenlerin etkisi: Hangi değişken daha belirleyici?. (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
