Türkiye'de Komplo Zihniyeti: Söylemler, Aktörler ve Eğilimler Üzerine Bir Araştırma
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2023
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de komplo teorileri daha görünür hale gelmekte ve akademik araştırmalara konu olmaktadır. Fakat mevcut çalışmaların, bu anlatılar içerisinden, sadece belirli tipteki teorilere ve inançlara odaklandığı görülmektedir. Hâlbuki komplo inancı, çoğu zaman bir zihniyetin ürünü olarak düşünülmekte ve bizatihi komplo zihniyetinin kendisine odaklanılması gerektiğine inanılmaktadır. Söz konusu boşluktan hareketle bu tez, karma bir yöntemle Türkiye'de komplo inancını belirleyen zihniyetin kimlerde bulunduğunu açığa çıkarmak için tasarlanmıştır. Bu doğrultuda araştırma dört bölüm altında yapılandırılmıştır. Birinci bölümde kavramsal ve kuramsal bir tartışma yapılmış, bilhassa komplo zihniyeti adı altında ifade edilen sosyolojik perspektifin önemi ortaya konulmuştur. İkinci bölüm, araştırmanın metodolojisini içermektedir. Burada araştırma merakını oluşturan Covid-19 çalışmasının (n=660), ölçme araçlarının geliştirilmesi adına yapılan Birinci (n=112), İkinci (n=220) ve Üçüncü Ön Uygulamanın (n=154) sonuçları raporlanmıştır. Ayrıca, 4 kitap üzerinden yapılan Eleştirel Söylem Analizinin ve nihai uygulamayı teşkil eden Türkiye araştırmasının (n=1110) yöntemi burada ifade edilmiştir. Araştırmanın üçüncü bölümünde nitel, dördüncü bölümünde ise Düzey 1 bölgelerine göre yapılan nicel araştırma sonuçları raporlanmıştır. Sonuç olarak nitel araştırmayla komplo teorilerinin sofistçe bir mantık örgüsüne ve ikna edici söylemsel özelliklere sahip olduğu görülmüştür. Üstelik nicel araştırmada bu inanç biçiminin sosyo-demografik özellikler bakımından, toplumun bütün kesimlerine nüfuz edebildiği anlaşılmıştır. Araştırmada "derin devlet" komplosuna daha çok sol, "ezoterik" ve "yabancı sermaye" komplosuna da sağ ideolojiye yakın kişilerin inandığı bulgulanmıştır. "Cinsellik" ve "deney komplosuna" ise her kesimden aktörlerin inanabildiği görülmüştür. Nihai olarak komplo zihniyetini tetikleyen en önemli değişkenlerin, "Türkiye'deki bölünme korkusu", "şüphecilik", "yabancılara duyulan güvensizlik","içeriden ya da dışarıdan birilerinin ülkenin huzurunu bozduğu düşüncesi" olduğu saptanmıştır.
In Türkiye, as well as the world, conspiracy theories are becoming more visible and a subject of scholarly work. Existing studies, however, focus heavily on specific types of conspiracy theories and beliefs. What I contend is that belief in conspiracies is the product of a certain type of mentality and therefore focus should be on the conspiracy mentality itself. Moving from the mentioned gap in literature, this thesis work is designed to explore the determinants of the distribution of conspiracy mentality among the population using mixed research methods. For this purpose, this study is organized under four main sections. The first section includes a thorough theoretical and conceptual discussion of the topic and demonstrates the importance of the sociological perspective which problematizes the issue as conspiracy mentality. The second section is on the methodology of the research. Here, I report a research I conducted on Covid-19 (n=660) which motivated this thesis, as well as the First (n=220), Second (n=112) and Third studies (n=154) I used for developing the measurement tools. A Critical Discourse Analysis on four books and the methodology of the final research on Türkiye (n=1110) is presented in this section. The third section of the study reports the findings of the qualitative research while the fourth section presents the findings of the quantitative research conducted in accordance with the "Türkiye NUTS-1" regions. The findings in the qualitative part of the research reveal that conspiracy theories share a sophist logical pattern and persuasive discursive aspects. The findings in the quantitative research demonstrate that such patterns of belief are penetrated into all socio-demographic sections of the larger society. It is also argued that those who identify themselves with left ideologies are more prone to conspiracy theories regarding the "deep state" whereas right ideology is mostly associated with "esoteric" and "foreign capital" conspiracy theories. Conspiracy theories on sexuality and "experimentation" are shared by all segments of the population. Finally, "fear of disintegration of Türkiye", "skepticism", "distrust towards foreigners" and "inner and outer actors aiming at the disruption of peace in the country" are found to be the most important variables motivating the conspiracy mentality.
In Türkiye, as well as the world, conspiracy theories are becoming more visible and a subject of scholarly work. Existing studies, however, focus heavily on specific types of conspiracy theories and beliefs. What I contend is that belief in conspiracies is the product of a certain type of mentality and therefore focus should be on the conspiracy mentality itself. Moving from the mentioned gap in literature, this thesis work is designed to explore the determinants of the distribution of conspiracy mentality among the population using mixed research methods. For this purpose, this study is organized under four main sections. The first section includes a thorough theoretical and conceptual discussion of the topic and demonstrates the importance of the sociological perspective which problematizes the issue as conspiracy mentality. The second section is on the methodology of the research. Here, I report a research I conducted on Covid-19 (n=660) which motivated this thesis, as well as the First (n=220), Second (n=112) and Third studies (n=154) I used for developing the measurement tools. A Critical Discourse Analysis on four books and the methodology of the final research on Türkiye (n=1110) is presented in this section. The third section of the study reports the findings of the qualitative research while the fourth section presents the findings of the quantitative research conducted in accordance with the "Türkiye NUTS-1" regions. The findings in the qualitative part of the research reveal that conspiracy theories share a sophist logical pattern and persuasive discursive aspects. The findings in the quantitative research demonstrate that such patterns of belief are penetrated into all socio-demographic sections of the larger society. It is also argued that those who identify themselves with left ideologies are more prone to conspiracy theories regarding the "deep state" whereas right ideology is mostly associated with "esoteric" and "foreign capital" conspiracy theories. Conspiracy theories on sexuality and "experimentation" are shared by all segments of the population. Finally, "fear of disintegration of Türkiye", "skepticism", "distrust towards foreigners" and "inner and outer actors aiming at the disruption of peace in the country" are found to be the most important variables motivating the conspiracy mentality.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Kaynak
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
Künye
Akçakaya, N., (2023). Türkiye'de Komplo Zihniyeti: Söylemler, Aktörler ve Eğilimler Üzerine Bir Araştırma. (Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
