Hareketin Hızı ve Zamanın Kentsel Mekânda Algılama Üzerindeki Etkisi: Konak ve Mevlâna Meydanı

Algı, bulunulan mekândaki uyaranların, kişinin ihtiyacına göre duyu organları sayesinde fark edilip kişinin yaş, cinsiyet, psikolojik ve kültürel vb. özellikleri ile zihinde organize edilerek yorumlanması işleminin sonucunda oluşan üründür. Kişi, etkileşimde bulunduğu mekânı sahip olduğu veya olmadığı özelliklere göre algılamaya çalışır; kitle-boşluk, sınır, ışık, gölge ve ses gibi özellikler ile mekân algılamasını gerçekleştirir. Bunların yanı sıra zaman ve hareketin hızı da mekânın algılanması üzerinde etkili olmaktadır. Her canlı mekânı hareket ederek algılar ve bu hareket hem fiziksel hem de göz taraması şeklinde sürekli gerçekleşmektedir. Bu çalışmanın amacı kişinin hareketinin hızı ve mekân içinde geçirdiği zamanın o mekânı algılaması üzerindeki etkisinin araştırılmasıdır. Bu sebeple çalışmada, farklı hızlarda gerçekleşen hareketin kentsel mekân algısı üzerindeki etkisi incelenmiştir. Öncelikle, duyum, algı, algının özellikleri ve türleri ile ilgili kavramlar; daha sonra ise mekân, meydan ve mekân algısını etkileyen faktörler hakkında açıklamalara yer verilmiştir. Bu kavramların algı üzerindeki etkisini saptamak için kent merkezinde konumlanan, sıklıkla kullanılan, mekânsal özellikleri ve bileşenleri aynı; sosyal, kültürel ve coğrafi yönden farklı olan İzmir Konak Meydanı ile Konya Mevlâna Meydanı çalışma alanı olarak seçilmiş olup bu meydanlarda görsel anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Anket çalışmasında üç farklı hıza sahip olan yaya, scooter ve tramvaydan çekilmiş videolar izletildikten sonra mekânı algılamaları, mekânda ne kadar vakit geçirdikleri ve mekânı hangi amaçla kullandıkları hakkında sorular sorulmuştur. Anket uygulamasının sonuçlarına göre “hareketin hızı arttıkça algılama azalır” ve “mekânda geçirilen zaman arttıkça algılama artar” hipotezlerinin yaya ve tramvay videoları için doğruluğu saptanırken scooter videoları ile çelişmiştir.

Perception is the product formed as a result of the process of recognizing the stimuli in the space utilizing the sense organs according to the needs of the person and organizing and interpreting them in the mind with the age, gender, psychological and cultural characteristics of the person. The person tries to perceive the place with which he interacts according to the features he has or does not have and realizes the perception of space with features such as mass-space-border, light-shadow, and sound. In addition to these, time and speed of movement also affect the perception of space. Every living thing has taken its place by moving, and this movement is constantly taking place both in the form of physical and facial scanning. This study aims to investigate the effect of the speed of the person's movement and the time spent in the space on the perception of that space. For this reason, the effect of movement at different speeds on the perception of urban space has been examined in this study. First of all, the concepts related to sensation, perception, the characteristics and types of perception, and then the explanations about the space, the square, and the factors affecting the perception of space are given. To determine the effect of these concepts on perception, Izmir Konak Square and Konya Mevlana Square, which are located in the city center and have the same spatial features and components that are frequently used, but different in social, cultural, and geographical aspects, were chosen as the study. A visual survey was conducted in these squares. In the survey study, after watching the videos taken from the pedestrian and tram, which have 3 different speeds, the participants were asked questions about their perception of the space, how much time they spent in the space, and for what purpose they used the space. According to the results of the survey, the hypotheses of “Perception decreases as the speed of movement increases”, and “Perception increases as the time spent in the place increases” were found to be true for pedestrian and tram videos, but the results were inconsistent with scooter videos.