Köl Tigin ve Bilge Kağan Yazıtlarındaki Başlıgıg Yüküntür- Tizligig Sökür- İbaresi Hakkında
| dc.authorid | 0000-0002-8784-9095 | en_US |
| dc.contributor.author | Ağca, Ferruh | |
| dc.date.accessioned | 2023-08-09T10:07:09Z | |
| dc.date.available | 2023-08-09T10:07:09Z | |
| dc.date.issued | 2021 Ağustos | en_US |
| dc.department | Başka Kurum | en_US |
| dc.description.abstract | Türkoloji tarihinde tarihsel Türk dili ile ilgili araştırmalar daha çok fonoloji ve morfoloji alanlarında yoğunlaşmış, semantik ile ilgili pek çalışma yapılmamıştır. Bilhassa Türk dilinin ilk yazılı metinlerini tanıkladığımız Eski Türkçe dönemi ile ilgili semantik çalışmaların sayısı oldukça azdır. Ne var ki Türk runik harfli yazıtlar ile Uygurlardan kalan Maniheist ve Budist metinlerde sözcüklerin, sözcük öbeklerinin ya da kalıp sözlerin ve sentaktik dizgelerin ifade ettiği anlam çeşitliliği, bu döneme ait metinlerin semantik açıdan da incelenmesini gerekli kılmaktadır. Zira bilhassa sözcüklerin ve kalıp sözlerin ifade ettiği anlam, sözcüklerin ilk ortaya çıktıkları ya da oluştukları anlamdan uzaklaşmış, kavram alanlarına uygun yeni anlamlar kazanmıştır. Türk dilinde sözcüklerin kaynak anlamlarından hedef anlamlara hangi semantik yollarla ulaştığını izleyip mecaz ve metafor haritasını belirlemek, Türk dilinin bir taraftan semantik araştırmalarına katkı sağlayacak, bir taraftan da bu yollarla yeni sözcük yaratmanın esas ve usulleri belirlenecektir. Türk runik harfli yazıtlardan Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarında geçen ve bugüne kadarki çalışmalarda büyük ölçüde başlıgıg yüküntür- tizligig sökür- ya da sırası değişmiş haliyle tizligig sökür- başlıgıg yüküntür- şeklinde okunan kalıp sözler ile tam olarak hangi anlamın kastedildiği hususunda farklı anlamlandırmalar söz konusudur. Çalışmaların birçoğunda özellikle başlıg ve tizlig sözcükleri kaynak anlamları ile anlaşılmış; buna karşılık kaynak anlamlarından farklı anlamlandırmalar ise Türk dilinde baş ve tiz beden adlarının metaforik haritasından bağımsız olarak yapılmıştır. Bu makalede, Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarındaki ilgili ibare, baş ve tiz sözcüklerinin tarihsel Türk yazı dillerindeki tanıklarından ve Te?rici çevredeki başlıg ve tizlig şekillerinin bağlamından hareketle yeniden yorumlanmış, sözcüklerin tarihsel Türk dili alanlarındaki kaynak-hedef anlamları metaforik olarak haritalanmıştır. | en_US |
| dc.description.abstract | In the history of Turcology, historical Turkic language studies have focused rather on phonology and morphology, and there are not many studies on semantics. Especially the number of semantic studies about the Old Turkic period, in which we have witnessed the first written texts of the Turkish language, is very few. However, the diversity of meanings expressed by words, phrases or lexical bundles and syntactic strings in the Turkic runic inscriptions and the Manichaean and Buddhist texts which left over from the Uighurs, necessitates the examination of the texts of this period in terms of semantics. Because especially the meanings of words and phrases have moved away from the meanings in which the words first appeared or formed and gained new meanings suitable for their concept areas. Monitoring the semantic ways in which words reach the target meanings from their source meanings in the Turkish language and determining the metaphors and metaphorical maps will contribute to the semantic research of the Turkish language on the one hand, and on the other hand, the principles, and methods of creating new words by these means will be determined. In the studies up to now, there are different interpretations about exactly what meaning is intended with the phrases which are witnessed in Köl Tigin and Bilge Khagan inscriptions, which are one of the Turkic runic inscriptions, and which have been read as başlıgıg yüküntür- tizligig sökür- or by changing the order as tizligig sökür- başlıgıg yüküntür-. In most of the studies, especially the words başlıg and tizlig were understood with their source meanings; however other interpretations different from the source meanings were made independently from the metaphorical maps of the baş ‘head’ and tiz ‘knee’ body names in Turkic language. In this article, the relevant phrase in the Köl Tigin and Bilge Khagan inscriptions is reinterpreted based on the witnesses of baş ‘head’ and tiz ‘knee’ words in the historical Turkic written languages and the context of the başlıg ‘headed’ and tizlig ‘kneed’ forms in the Tengrist environment, also the source-target meanings of the words in the historical Turkic language areas are metaphorically mapped. | en_US |
| dc.identifier.citation | Ağca, F., (2021). Köl Tigin ve Bilge Kağan Yazıtlarındaki Başlıgıg Yüküntür- Tizligig Sökür- İbaresi Hakkında. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (52), 1-16. | en_US |
| dc.identifier.endpage | 16 | en_US |
| dc.identifier.issn | 2458-9071 | en_US |
| dc.identifier.issue | 52 | en_US |
| dc.identifier.startpage | 1 | en_US |
| dc.identifier.uri | https://hdl.handle.net/20.500.12395/49275 | |
| dc.language.iso | tr | en_US |
| dc.publisher | Selçuk Üniversitesi | en_US |
| dc.relation.ispartof | Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi | en_US |
| dc.relation.publicationcategory | Makale - Uluslararası Hakemli Dergi - Başka Kurum Yazarı | en_US |
| dc.rights | info:eu-repo/semantics/openAccess | en_US |
| dc.selcuk | 20240510_oaig | en_US |
| dc.subject | Semantik | en_US |
| dc.subject | Metafor | en_US |
| dc.subject | Eski Türkçe | en_US |
| dc.subject | Köktürkçe | en_US |
| dc.subject | baş ve tiz Sözcükleri | en_US |
| dc.subject | Semantic | en_US |
| dc.subject | Metaphor | en_US |
| dc.subject | Old Turkic | en_US |
| dc.subject | Kokturkish | en_US |
| dc.subject | The Words baş ‘head’ and tiz ‘knee’ | en_US |
| dc.title | Köl Tigin ve Bilge Kağan Yazıtlarındaki Başlıgıg Yüküntür- Tizligig Sökür- İbaresi Hakkında | en_US |
| dc.title.alternative | About the Phrase Başlıgıg Yüküntür- Tizligig Sökür- in the Köl Ti?gi?n and Bi?lge Kagan Inscriptions | en_US |
| dc.type | Article | en_US |
