ÇAĞATAY TÜRKÇESİNİN SON DÖNEMİNE AİT BİR ŞECERE METNİ VE DİL ÖZELLİKLERİ
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2020
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Türk dili 15. yüzyıl başından 20. yüzyılın ilk yıllarına kadar doğuda Çağatay Türkçesi batıda Osmanlı Türkçesi adıyla varlığını sürdürmüştür. Aşağı yukarı 20. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren de bugünkü Türk yazı dillerinin şekillenme süreci ile karşı karşıya kalınmıştır. Bu süreç, siyasî istikrara bağlı olarak Türk dilinin Batı kolunda daha kesintisiz ve istikrarlı olmuş; buna karşın Doğu kolunda ise devlet erkinin kaybolması ile birlikte bir mahallîleşme ve ortak yazı dili zemininin bozulması ile sonuçlanmıştır. Bu durumun dil üzerindeki etkilerini, Çağatay Türkçesinin çöküş dönemi olarak da kabul edilen 17-19. yüzyıllar arasındaki metinlerde takip etmek mümkündür. İncelemeye konu olan bu metin 1719 tarihli küçük bir neseb-namedir. Konusu Edige’nin büyük atası olan ve Nogaylar arasında Baba Tükles adıyla bilinen Sadr Ata’nın nesebi üzerine-dir. Eserin yazarı veya müstensihi Nurullâh bin ‘Ubeydullâh es-Sıddîk el-Hârizmî’dir. Bu isim hakkında kaynaklarda herhangi bir bilgi mevcut değildir. Metin, Berlin'deki Staatsbibliothek zu BerlinPreussischer Kulturbesitz kütüphanesinde, Abu'l-Gh?z?’nin Šeğere'i Türki adlı eserinde kayıtlıdır. Eserin dili Çağatay Türkçesi ile yeni yazı dilleri arasında geçiş özelliği göstermektedir. Zengin bir dil malzemesine sahiptir.
From the beginning of the 15th century to the first years of the 20th century, Turkic language, continued its existence under the name of Chagatai Turkic in the east and Ottoman Turkic in the west. Approximately from the first quarter of the 20th century, the formation process of modern Turkish literary language has been observed. Depending on the political stability, this process was more uninterrupted and stable in the western branch of the Turkic language; on the other hand, it resulted in the eastern branch, with the disappearance of the state power, with a localization and the deterioration of the common written language. It is possible to follow the effects of this situation on the language. In the texts between 17th and 19th centuries, it was accepted as the collapse period of Chagatai Turkic. This text which is the subject of the present study is a small genealogy from 1719. Its subject is on the pedigree of Sadr Ata, known as Baba Tukles, among the Nogais and the great ancestor ofEdige. Nurullâh bin ‘Ubeydullâh es-Sıddîk el-Hârizmî is the author or copyist of the work. There is no information about this name in the sources. The text is registered in the Staatsbibliothek zu BerlinPreussischer Kulturbesitz library in Berlin, in the Šeğere'i Turki of Abu'l-Gh?z?. The language of the text shows the transition feature between Chagatai Turkic and contemporary writing languages. From this perspective, it has a rich language material
From the beginning of the 15th century to the first years of the 20th century, Turkic language, continued its existence under the name of Chagatai Turkic in the east and Ottoman Turkic in the west. Approximately from the first quarter of the 20th century, the formation process of modern Turkish literary language has been observed. Depending on the political stability, this process was more uninterrupted and stable in the western branch of the Turkic language; on the other hand, it resulted in the eastern branch, with the disappearance of the state power, with a localization and the deterioration of the common written language. It is possible to follow the effects of this situation on the language. In the texts between 17th and 19th centuries, it was accepted as the collapse period of Chagatai Turkic. This text which is the subject of the present study is a small genealogy from 1719. Its subject is on the pedigree of Sadr Ata, known as Baba Tukles, among the Nogais and the great ancestor ofEdige. Nurullâh bin ‘Ubeydullâh es-Sıddîk el-Hârizmî is the author or copyist of the work. There is no information about this name in the sources. The text is registered in the Staatsbibliothek zu BerlinPreussischer Kulturbesitz library in Berlin, in the Šeğere'i Turki of Abu'l-Gh?z?. The language of the text shows the transition feature between Chagatai Turkic and contemporary writing languages. From this perspective, it has a rich language material
Açıklama
Anahtar Kelimeler
el-Harezmî, Çağatay Türkçesi, Baba Tükleş, Nogay, Özbek Han, al-Khwarizmi, Chagatai Turkic, Baba Tukles, Nogai, Uzbek Khan
Kaynak
Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
49
Künye
Yıldız, M. (2020). ÇAĞATAY TÜRKÇESİNİN SON DÖNEMİNE AİT BİR ŞECERE METNİ VE DİL ÖZELLİKLERİ. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (49), 1-23.
