Adıyaman Üryan Baba Efsanesi'nin yöreye toplumsal yansımaları ve üç yeni eş metni

Bu makalede, Adıyaman’ın Anadolu coğrafyası ve tarihî bütünlüğü içindeki yeri ve önemi belirtilerek kadim dinî inanç ve kültürel zenginliklerine dikkat çekilmiştir. Adıyaman’ın Üryan Baba efsanesi ele alınmış ve bu efsanenin yöre halkının genel yasam biçimine yansıması üzerinde durulmaya çalışılmıştır. Ardından Üryan Baba efsanesinin tahlil denemesi yapılarak yöre insanı üzerindeki etkileri yorumlanmıştır. Adı geçen efsanenin yöreden derlediğimiz üç yeni es metni efsane dünyamıza kazandırılmıştır. Söz konusu efsanelerin yayılma alanları belirtilerek tip ve motif açısından Anadolu’daki diğer es metinleri ile karşılaştırılmış, bunların birçok yönden benzer özellik taşıdığı görülmüştür. Anadolu efsanelerindeki bu ortak motiflerin Anadolu kültürünün oluşmasına katkısı da anlatılmaya çalışılmıştır.

In this paper, the place and significance of Adıyaman has been examined within the framework of Anatolian geography, its historic unity, and the ancient religious beliefs and cultural wealth rooted in Adiyaman has been thoroughly discussed. The main focus has been on the Legend of Uryan Baba and its reflection into the daily-life practices of the people in the region. The Legend of Uryan Baba has been analyzed and its effects on the people in the region have been interpreted. Three new co-texts of the legend in the region have been gained into our world of legend. After having been mentioned about the distribution areas, these legends have been compared with their co-texts in Anatolia in terms of type and motif, and they have been considered to bear some similar characteristics in many ways. The function of the common features in the Anatolian legends in supplying the Turkish cultural unity has been explained in this study.