Sınıraşan Nehirlerdeki Su Uyuşmazlıklarına Farklı Yaklaşımlar: Uluslararası İlişkiler Disiplini Ne Sunabilir?

Su, bireylerin en temel gereksinimi olma ve başlıca ekonomik faaliyetlere kaynaklık etme özelliği ile ulusların devamlılığı için yaşamsal bir kaynaktır. 1970'lerden günümüze dünyada özellikle kurak ve yarı-kurak iklim kuşaklarında yer alan ülkelerin sağlıklı ve yeterli su kaynaklarına ulaşmada karşılaştıkları güçlükler ve giderek artan su kıtlığının sosyal, ekonomik ve politik yaşama olan olumsuz etkileri gözlenmiştir. Öte yandan dünyada çoğunlukla gelişmekte olan ülkelerin yeraldığı çeşitli bölgeler (Orta Doğu, Kuzey Afrika, Güneydoğu Asya) ise suyun en kıt olduğu bölgeler olarak tanımlanmıştır. Bu çarpıcı gelişmeler sonucunda, çeşitli disiplinlerden akademisyen ve uzmanlar arasında su kaynakları arz ve talep dengesinin bozulmasının bir sonucu olarak ortaya çıkabilecek çatışmalarla ilgili süregelen bir tartışma başlamıştır. Bu tartışma çerçevesinde, Uluslararası İlişkiler Disiplininin realizm ve liberalist kurumsalcılık gibi önde gelen teorik yaklaşımları ve uluslararası (liberal) siyasi iktisat gibi alt kollarının temel önermeleriyle bağdaştırılabilecek sınıraşan su kaynakları politikalarına ilişkin üç yaklaşım tanımlanabilir: Su Savaşları (Realizm), Bütüncül Su Kaynakları Yönetimi (Kurumsalcılar) ve Sanal Su (Uluslararası Siyasi İktisat). Makale, sınıraşan nehir havzalarındaki su uyuşmazlıklarıyla ilgili bu yaklaşımları Uluslararası İlişkiler Disipliniyle ilişkilendirerek tartışmaktadır.

The vital role of water for human beings and development has received worldwide attention. Through activities of intergovernmental and nongovernmental organizations since the beginning of the 1970s, much emphasis was placed on the global status of water, namely water scarcity in absolute terms, and a lack of access to clean water and sanitation. Later on, some specific regions of the world were identified as the scarcest regions with shared surface and groundwater resources between two or more countries, which received much more attention than other parts of the globe. Under such striking developments, there has arisen an ongoing debate among scholars on the issue of management and utilization of water resources, as well as on the likelihood of a conflict that would be a result of the worsening situation of water supply and demand. In the debate one can delineate basically three groups of scholars and experts whose views can be associated with the leading schools of thought in international relations (IR) theory, namely realism and liberal institutionalism, and the leading sub-branch of the IR discipline, namely international (liberal) political economy. The paper will discuss the contending approaches to water disputes in transboundary river basins with particular references to the discipline international relations.